Από την εισήγηση την οποία έδωσε να διαβαστεί, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, κύριος Ευάγγελος Γκούμας
Η σημερινή Άσκρη αποτελεί συνέχεια της αρχαίας πόλης που κτίστηκε, σύμφωνα με τον Παυσανία (9,29,1-2), από τον Οίοκλο και τους Αλωάδες (Ώτο και Εφιάλτη), οι οποίοι σύμφωνα με τον Απολλόδωρο (Βιβλιοθήκη 1,49-55) κατάγονταν από τον «Έλληνα» τον γιο του Δευκαλίωνα (Έλληνας – Αίολος – Κανάκη - Αλωέας – Αλωάδες).
Την εποχή εκείνη οι κάτοικοι ζητούσαν βοήθεια από τους απογόνους του Έλληνα, οι οποίοι εξαπλώνονταν προς νότο (Θουκυδίδου, Ιστορία, Α’,3).
Οι Αλωάδες έφεραν μαζί τους και τη λατρεία των Μουσών, οι οποίες έκτοτε ονομάζονται Ελικωνιάδες, ενώ η άνω κοιλάδα του Περμησσού ποταμού, Κοιλάδα των Μουσών.
Στο λεξικό του Ησύχιου το λήμμα Άσκρα σημαίνει δρυς άκαρπος. Δρύες είναι τα δένδρα γύρω από τo ύψωμα Κουρσάρα, κοντά στο οποίο βρισκόταν η αρχαία Άσκρη.
Αλλά και η ετυμολογία των ονομάτων, Ώτος από το ωθέω = αλωνίζω και Εφιάλτης από το εφάλλομαι = πατάω σταφύλια, καταδεικνύει τη διαχρονική ασχολία των κατοίκων της Άσκρης.
Την αρχαιότητα της Άσκρης, πριν από όλους τους οικισμούς του Δήμου, και με ελληνικό φύλλο (Αιολείς), καταδεικνύουν και τα λείψανα μυκηναϊκής εποχής που υπάρχουν στον οχυρωματικό περίβολο της ακρόπολης, στην Ιπποκρήνη και στο βωμό του Δία.
Η πρώτη αναφορά στην Άσκρη γίνεται από τον Ησίοδο ο οποίος, με το έργο του, δίνει πολλά στοιχεία για αυτή.
Τρωικός πόλεμος
Η Άσκρη, σύμφωνα με τον Ζηνόδοτο τον Εφέσιο, παιδαγωγό των τέκνων του Πτολεμαίου, ιδρυτή της βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας και πρώτο διορθωτή των έργων του Ομήρου, έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο, ως «Άρνη» πολυστάφυλλος (Σχόλια στην Ιλιάδα, 2,507). Πράγματι, ακόμη και σήμερα έχει τα περισσότερα αμπέλια από όλα τα χωριά της Βοιωτίας. Οι πιθανές πόλεις που αναφέρονται σαν «Άρνη» και καταποντίστηκαν από πλημμύρες είναι αδύνατο να είχαν αμπέλια.
Ησίοδος
Στην Άσκρη γεννήθηκε, έζησε και πέθανε ο μεγάλος επικός ποιητής Ησίοδος, ο οποίος με τη «Θεογονία» δίνει το πλαίσιο της θρησκείας - φιλοσοφίας των αρχαίων Ελλήνων, ενώ με το «Έργα και Ημέραι» δίνει απλές συμβουλές για την καθημερινή συμβίωση των ανθρώπων, που έχουν ευρεία ισχύ και σήμερα.
Ταυτόχρονα γίνεται ο ανάδοχος των Ελλήνων αφού αυτός χρησιμοποιεί για πρώτη φορά το όνομα Έλληνες. Ο Όμηρος ονομάζει Έλληνες μόνον τους Μυρμιδόνες του Αχιλλέα.
Το έργο του Ησιόδου είναι τιτάνιο και σίγουρα θα χρησιμοποίησε στοιχεία από το ιερατείο των Μουσών, το οποίο ήταν γνώστης της ορφικής διδασκαλίας, αν λάβουμε υπόψη ότι στους πρώτους κατοίκους της Άσκρης περιλαμβάνονταν και Θράκες. Εξάλλου και ο ίδιος λέγει ότι τον δίδαξαν οι Μούσες.
Μνημεία
Στην κοιλάδα των Μουσών και την ευρύτερη περιοχή της Άσκρης, συναντά κανείς πάρα πολλά αρχαία λείψανα. Λείψανα διαχρονικά, από την Μυκηναϊκή περίοδο, τους ιστορικούς χρόνους, την Ρωμαϊκή εποχή, το Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία, που δείχνουν αδιάψευστα την ύπαρξη συνεχούς ζωής πέρα από 3.500 χρόνια.
Στην ανατολική κορυφή του Ελικώνα βρίσκονται τα ερείπια αρχαίου κτίσματος, από όχι καλά δουλεμένη πέτρα. Πιθανόν να πρόκειται για το βωμό του Δία, αφού εν Ελικώνι δε βωμός του Διός του Ελικωνίου, όπως γράφει ο σχολιαστής των έργων του Ησιόδου. Περί τα 200 μέτρα βόρεια του ναού, συναντάμε την περίφημη πηγή «Ιπποκρήνη».
Η Ιπποκρήνη είναι μια ευχάριστη θέση και αξίζει να την επισκεφτεί κανείς. Η πηγή βρίσκεται ακριβώς κάτω από την οφρύ του βουνού σε μια λόχμη από έλατα, είναι μακριά από τον ανθρώπινο θόρυβο και προκαλεί τα συναισθήματα όπως εκείνα που εκφράζονται στην Ελληνική Ανθολογία από τον Ονέστο:
Ανεβαίνοντας στον Ελικώνα κουράζεσαι πολύ,
αλλά χορταίνεις με το γλυκό νερό της κρήνης του Πήγασου ''έτσι και της σοφίας ο δρόμος είναι ανηφορικός''
αν όμως φτάσεις στην άκρη της κορφής,
θα δοκιμάσεις τις χάρες των Μουσών της Πιερίας.
Γύρω από την Ιπποκρήνη και το βωμό του Δία χόρευαν οι Μούσες, σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησιόδου.
Άλλη μία ονομαστή πηγή είναι η Αγανίππη, στον Κοκκαλά. Εκεί βρέθηκαν πέτρες με επιγραφές και κολώνες από μαύρο μάρμαρο.
Στην αρχαία ελληνική γραμματεία, εκτός από τον Ασκραίο Δία, γίνεται αναφορά στην Ασκραία Ήρα και στον Ασκραίο Απόλλωνα. Λείψανα των ναών βρίσκονται στον Άγιο Γεώργιο και την Αγία Αικατερίνη. Ο ναός του Ελικωνίου Ποσειδώνα, πιθανών να ήταν στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου.
Η ακρόπολη της Άσκρης ήταν επάνω στο Πυργάκι. Εκεί, στο δυσπρόσιτο ύψωμα «Κερησσός» με τη μοναδική θέα, υπάρχουν τα ερείπια ενός πύργου της ιστορικής εποχής και οχυρωματικός περίβολος μυκηναϊκής εποχής. Χαμηλότερα φαίνονται και άλλες δύο σειρές τειχών.
Στους πρόποδες του Ελικώνα, είναι ο κύριος αρχαιολογικός χώρος της Άσκρης. Από τις ανασκαφές που έγιναν το 1890 αποκαλύφθηκαν το θέατρο, ο ναΐσκος ή βωμός των Μουσών, τα βάθρα των αγαλμάτων, η μακρά ιωνική στοά και μία μικρότερη.
Μάχη Κερησσού
Στην Άσκρη έγινε και η μάχη του Κερησσού, όπου οι συνασπισμένες δυνάμεις των Βοιωτών νίκησαν τους εισβολείς Θεσσαλούς. Οι απώλειες των ηττημένων ήταν πολλές, μεταξύ των οποίων και ο ταγός αυτών Λατταμίας. Ήταν η πρώτη μεγάλη μάχη που κράτησε την Ελλάδα ελεύθερη (Πλουτάρχου, Κάμιλλος,19,1,1).
Εκεί στον Κερησσό κατέφυγαν μετά τη μάχη των Λεύκτρων οι Θεσπιείς, αλλά δεν απέφυγαν την οργή του Επαμεινώνδα (Παυσανία, Βοιωτικά, 12,4,3,1).
Κλασική εποχή
Στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους η Άσκρη υπάγεται στις Θεσπιές, όπου ο πληθυντικός του ονόματος υποδηλώνει συνομοσπονδία. Σύμφωνα με τα κεραμικά ευρήματα είναι η μεγαλύτερη μετά τις Θεσπιές πόλη της περιοχής.
Κτησίβιος
Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μεταξύ των πολλών εποίκων ήταν και ο Κτησίβιος, ο μεγαλύτερος μετά τον Αρχιμήδη μηχανικός της αρχαιότητας και δάσκαλος του Ήρωνα του Αλεξανδρέα. Ο Κτησίβιος, παρά την υψηλή του θέση, όχι μόνο δεν ξέχασε την γενέτειρά του Άσκρα, αλλά κράτησε και την επωνυμία Ασκρινός.
Μουσεία
Η ιστορία του ιερού άλσους των Μουσών, άρχισε από τον 6ο αιώνα. π.Χ. Ωστόσο γνώρισε την ιδιαίτερη ακμή του από τον 3ο αιώνα. π.Χ. και μετά, χάρη στη γιορτή των Μουσείων που ιδρύθηκαν και οργανώνονταν στο χώρο αυτό. Οι αγώνες αυτοί που καθιερώθηκαν να γίνονται κάθε πενταετία ήταν πανελλήνια γνωστοί. Στην διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων έφτασαν σε μεγάλη ακμή. Γι' αυτό ονομάζονταν πλέον "Μεγάλα Καισαρεία" κι όχι Μουσεία, εφόσον τιμούνταν πρώτα οι αυτοκράτορες και κατόπιν οι Μούσες.
Σώθηκαν πολλοί κατάλογοι νικητών από τα ρωμαϊκά χρόνια, όταν η φήμη των Μουσείων είχε εξαπλωθεί και έξω από την Ελλάδα.
Ένας τέτοιος κατάλογος βρίσκεται στο εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου.
Στη διάρκεια των Μουσείων μαζεύονταν εκατοντάδες κάτοικοι από όλες τις ελληνικές πόλεις και παρακολουθούσαν τους αγώνες και τις πλούσιες εορταστικές εκδηλώσεις.
Ρωμαϊκή εποχή
Κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής περιόδου, ο κατακτητής της Ελλάδας Σύλλας, επισκέφθηκε το ιερό των Μουσών και πρόσφερε ένα συμβολικό δώρο. Το άγαλμα του Διονύσου, του θεού της αμπέλου.
Το άγαλμα όμως το πήρε από τον Ορχομενό, οπότε από την Άσκρη βγήκε η φράση: “Έκανε θυσία με ξένα θυμιάματα”
(Παυσανία, Βοιωτικά, 30,1)
Παλαιότερα υπήρχε στην περιοχή μία επιτύμβια πλάκα με την επιγραφή:
«ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΚΕΦΑΛΗΝ ΗΡΩΔΟΥ ΓΑΙΑ ΚΑΛΥΠΤΕΙ
ΨΥΧΗ ΔΕ ΜΟΥΣΑΙΣ ΤΑΞΙΝ ΕΧΕΙ ΔΕΚΑΤΗΝ»
Πρόκειται μάλλον για τον Ηρώδη τον Αττικό, τον πλουσιότερο άνδρα της εποχής του, ο οποίος πιθανόν να πλούτισε με τα ψάρια της Υλίκης και είχε συχνές παρουσίες στην περιοχή , που σημαίνει ότι την εποχή αυτή η Άσκρη ήταν θέρετρο των Αθηνών.
Βυζαντινή εποχή
Με τη διάδοση του Χριστιανισμού, η Άσκρη μετακινείται στην θέση της Επισκοπής και εξελίσσεται σε έδρα της επαρχίας Θεσπιών, με το όνομα Παναγιά. Ο πληθυσμός ξεπερνά τους 1.300 κατοίκους, κτίζονται πολλές εκκλησίες, κάποιες με λείψανα αρχαίων ναών, και ιδρύεται η επισκοπή Θεσπιών.
Στην Επισκοπή υπάρχουν λείψανα βυζαντινού κτίσματος. Φαίνεται ότι η έδρα της Επισκοπής ήταν το υπόψη κτίσμα και η αδιάλειπτος ζωή του χωριού έφερε μέχρι τις ημέρες μας την ονομασία του κτιρίου και της ομώνυμης περιοχής. Ανάλογος βυζαντινός ναός υπήρχε και στην περιοχή του Χριστού, ο οποίος και αναστηλώθηκε το έτος 1969.
Φραγκοκρατία
Κατά την Φραγκοκρατία η Παναγιά ήταν έδρα καθολικού επισκόπου και αποτελούσε κτήμα αρχικά ενός μάϊλου, ο οποίος έμενε στον Πύργο και αργότερα του ηγεμόνα των Θηβών, Νερούτσου Πίττη. Ο πύργος με διαστάσεις 10 Χ 10 μέτρα, είχε ισόγειο και τρείς ορόφους. Είναι ο μόνος από τους φράγκικους πύργους που είχε και τζάκι.
Τουρκοκρατία
Στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας βρήκαν εδώ καταφύγιο πολλοί Έλληνες του κάμπου και η Παναγιά εξελίχθηκε σταδιακά, μέχρι το 1570, στο μεγαλύτερο χωριό του Καζά της Θήβας και μάλιστα με καθαρά ελληνικό πληθυσμό. Σε εκπομπή έγκριτου τηλεοπτικού σταθμού για τη μετάβαση από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως στην επανάσταση του 1821, έγινε εκτεταμένη αναφορά στην Παναγιά, ως αντιπροσωπευτικό χωριό της πρώτης οθωμανικής περιόδου. Στα τέλη του 17ου αιώνα το χωριό συρρικνώθηκε και υποχρεώθηκε να μετασταθμεύσει στην σημερινή θέση, με το όνομα Παλαιοπαναγιά.
Δήμος Άσκρης
Με την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό η Άσκρη αποτέλεσε έδρα δήμου με το Νεοχώρι, την Ελοπία και την Ξηρονομή.
Σήμερα οι κάτοικοι της Άσκρης εξακολουθούν να έχουν πείσμα σαν γνήσιοι Βοιωτοί και να επαληθεύουν το ρήτορα Μένανδρο, ο οποίος έλεγε ότι: "ει δε τινες την Άσκρην οικοίεν, εχρήν αυτό τούτο εις εγκώμιον λαμβάνειν, ότι φιλοσοφείν ανάγκη τους ενοικούντας και καρτερικούς είναι" (Εάν κάποιοι κατοικούν στην Άσκρη πρέπει να το θεωρούν ως έπαινο, διότι φιλοσοφούν και είναι υπομονετικοί.)
Γεωγραφική θέση
Η Άσκρη βρίσκεται σε κεντρική θέση του Δήμου Αλιάρτου και ειδικότερα η ακρόπολη της αρχαίας πόλης, ο Κερησσός, από όπου είναι ορατή ολόκληρη η περιφέρεια του Δήμου.
Βιβλία για την Άσκρη
• LA MONTAGNE DES MUSES
• Hesiodos’ Ascra
• Hesiods’ Cosmos
• 3.650 χρόνια στην Κοιλάδα των Μουσών
• Άσκρη Πολυστάφυλος
Κοιλάδα των Μουσών
Στην Κοιλάδα των Μουσών οργανώθηκαν συναυλίες τα τελευταία χρόνια και το 2010 άνοιξε το θέατρο για να ανεβεί η «ΑΝΤΙΓΟΝΗ» Σοφοκλέους και να τιμηθούν οι Μούσες και ο Ησίοδος.
Οι εκδηλώσεις αυτές, μαζί με τη γιορτή κρασιού της Άσκρης, αποτέλεσαν κορυφαίες εκδηλώσεις για ολόκληρη τη Βοιωτία, όπως αυτό φάνηκε από τη συμμετοχή των Βοιωτών, και ήδη καθιερώθηκαν στη συνείδηση τους.
Η Άσκρη και η Κοιλάδα των Μουσών είναι ο χώρος του Δήμου, όπου μπορούν να δοθούν παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας, να αναβιώσουν τα Μουσεία και να τιμηθεί ο Ησίοδος.
Εκεί υπάρχουν διαχρονικά μνημεία τα οποία καταδεικνύουν τη συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού στις τρείς κυριότερες φάσεις του: την αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο και την Νέα Ελλάδα, όπως αυτός γεννήθηκε και ανδρώθηκε στον ευλογημένο αυτόν τόπο της ποιητικής έμπνευσης κάτω από την ιδιαίτερη εύνοια και προστασία των Μουσών που συμμετείχαν στο δημιουργικό έργο του Δία.
Περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες εδώ.
0 Σχόλια