Ο Αξιωματικός Λάμπρος Κατσώνης

Του Στάμου Παναγιώτη Ν

Λάμπρος Κατσώνης : Η δράση του αξιωματικού και ιππότη του στρατιωτικού τάγματος του Αγ. Γεωργίου της Ρωσίας στη Μεσόγειο / Παναγιώτη Ν. Στάμου
Εκδότης: Παπασωτηρίου
Δημοσίευση: Αθήνα : Παπασωτηρίου, 2011
Φυσική Περιγραφή: 592 σ. ; 24 εκ.
ISBN: 978-960-491-039-7

Ο Αξιωματικός Λάμπρος Κατσώνης και ο ρωσικός στολίσκος στη Μεσόγειο. (Η δράση του Αξιωματικού και Ιππότη του Στρατιωτικού Τάγματος του Αγ. Γεωργίου της Ρωσίας στη Μεσόγειο)

Το βιβλίο, 592 σελίδων, του Παναγιώτη Ν. Στάμου βασίζεται, κατά την μεγαλύτερη έκταση του, στη Διδακτορική διατριβή του συγγραφέα, την οποία υποστήριξε στο Ινστιτούτο Ιστορίας της Αγίας Πετρούπολης, της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.

Ο Δρ. Πάνος Ν. Στάμου, Ανώτερος Αξιωματικός ΠΝ ε.α., Γενικός Γραμματέας του ΚΕΡΙΕ, κατά την προσπάθεια του να αναδείξει την ιστορική προσωπικότητα του Λάμπρου Κατσώνη στις σημερινές της διαστάσεις, μελέτησε και επεξεργάστηκε τα αδημοσίευτα και δημοσιευμένα στην Ελλάδα σχετικά αρχεία και τα βιβλία της ελληνικής ιστοριογραφίας, επεξεργάστηκε αδημοσίευτα και δημοσιευμένα ρωσικά αρχεία και σχετικά βιβλία, και ερεύνησε και ανακάλυψε σημαντικές αδημοσίευτες ιστορικές πληροφορίες στα βρετανικά και ολλανδικά αρχεία. Ουσιαστικά, ο συγγραφέας χρησιμοποίησε ως πηγές του και επεξεργάστηκε τα ελληνικά (ΕΑ), βενετικά (ΒΑ), γαλλικά (ΓΑ), αυστριακά (ΑΑ), ρωσικά (ΡΑ), βρετανικά (ΒρΑ) και ολλανδικά (ΟΑ) αρχεία.

Ο Π. Στάμου μελετώντας τις ιστορικές πληροφορίες και τα στοιχεία, που αφορούν στον Έλληνα αξιωματικό του Αυτοκρατορικού στρατού της Ρωσίας, μετά από την επεξεργασία των στοιχείων και την εφαρμογή αναλυτικής συγκριτικής μεθόδου, προσέγγισε την ιστορική προσωπικότητα του Λάμπρου Κατσώνη, όχι μόνο βιογραφικά, αλλά μέσα κυρίως από τη στρατιωτική του δράση, και παρουσιάζει λεπτομέρειες που ανέδειξαν τις ικανότητες του ως άριστου χειριστού της πολεμικής τέχνης και επί πλέον ως σημαντικού παράγοντα στο διπλωματικό και πολιτικό πεδίο.

Στα πλαίσια της εργασίας του αυτής ο συγγραφέας έφερε στη δημοσιότητα νέα ευρήματα, τα οποία οδήγησαν συνοπτικά στα ακόλουθα επιστημονικά αποτελέσματα:

1) Το περιεχόμενο και η πληρότητα των ρωσικών αρχείων, με τη συγκριτική μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε, ανέδειξαν τον μεγάλο βαθμό αξιοπιστίας της Χειρόγραφης Βιογραφίας του Λ. Κατσώνη του 1823 (έγγραφο ‘1561’) των ελληνικών αρχείων. Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι Έλληνες ιστορικοί, ενώ έλαβαν στοιχεία από το έγγραφο αυτό είχαν αμφισβητήσει την αξιοπιστία του, επειδή είναι άγνωστος ο συγγραφέας της. Ορισμένοι μάλιστα, ενώ αντλούσαν τις ιστορικές πληροφορίες από τη Χειρόγραφη Βιογραφία, δεν την ανέφεραν ως πηγή.

2) Τα έγγραφα των Εθνικών Ολλανδικών Αρχείων έδωσαν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα το γνήσιο Μανιφέστο, την Πολιτική Διακήρυξη του Συνταγματάρχη και Ιππότη Λάμπρου Κατσώνη, το οποίο διανεμήθηκε από τον ίδιο σε ιταλική γλώσσα στους διπλωμάτες της περιοχής. Μέχρι σήμερα, το Μανιφέστο ήταν γνωστό ως ΦΑΝΕΡΩΣΗ, δημοσιεύτηκε από αντιγραφή ανυπόγραφου χειρογράφου με διορθώσεις, το οποίο όμως δεν είχε τύχει επιστημονικής τεκμηρίωσης ως αυθεντικό έγγραφο.
3) Τα βρετανικά αρχεία (ΒρΑ) απεκάλυψαν επίσης μετάφραση του Μανιφέστου στα Ιταλικά, από τη νεοελληνική γλώσσα, που είχε διανεμηθεί στις Ελληνικές περιοχές.
4) Η αποκάλυψη των δύο πιο πάνω εκδόσεων του Μανιφέστου και η ανάλυσή τους οδηγεί στο σπουδαιότερο συμπέρασμα αυτής της εργασίας: Ότι ο Λάμπρος Κατσώνης μέσα από τις τάξεις του Τσαρικού στρατού υλοποιούσε τους πραγματικούς του στόχους, εξυπηρετούσε δηλαδή την πολιτική της Αικατερίνης ΙΙ να εξασφαλίσει κάθοδο στη Μεσόγειο από τα Στενά του Βοσπόρου και συγχρόνως πολεμούσε για την Απελευθέρωση της Ελλάδας.

5) Η επεξεργασία των ΡΑ σε συνδυασμό με τα ΒΑ, ΑΑ και ΓΑ απέδειξε ότι η δράση του Κατσώνη και των ανδρών του δεν ήταν πειρατική, αλλά καταδρομική, δηλαδή εκτελούσε Πολεμικές Επιχειρήσεις με βάση τις διαταγές της ηγεσίας του. Τούτο, ανεξάρτητα από τις μεθόδους που αρκετές φορές μετήλθε στο πλαίσιο των σκληρών κανόνων της εποχής του, για να επιτύχει τους σκοπούς του.

6) Απεδείχθη ότι ο ρόλος και η δραστηριότητες του Λάμπρου Κατσώνη ήσαν σημαντικές σε ίδιο σχεδόν επίπεδο για την πατρίδα του Ελλάδα, αλλά και τη θετή του Ρωσία.

Υπάρχουν στο βιβλίο ακόμη νέα ευρήματα μικρότερης σημασίας, αλλά πάντως ιστορικής αξίας, όπως π.χ. η βάπτιση του γιου του Λάμπρου Κατσώνη, Λυκούργου στην Ιθάκη (1790). Αυτό αποκαθιστά επιστημονικά την ιστορική αλήθεια, έναντι της μέχρι σήμερα υποστηριζόμενης ότι στην Ιθάκη ο Λ. Κατσώνης βάπτισε τον γιό του Ανδρούτσου Οδησσέα, αργότερα ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης. Επίσης αποσαφηνίσθηκε το θέμα της χρηματοδοτήσεως του Λάμπρου Κατσώνη, όχι μόνον κατά την κάθοδο στη Μεσόγειο (1787), αλλά και σε όλη τη διάρκεια των αγώνων του (μέχρι το 1792).
Το κορυφαίο όμως συμπέρασμα που προκύπτει από την ερευνητική εργασία του συγγραφέα είναι ότι με τον οργανωμένο και συστηματικό αγώνα του εναντίον των Τούρκων, τη διάρκεια του αγώνα (συνολικά 8,5 χρόνια) και τα επιτεύγματά του, ο Συνταγματάρχης και Ιππότης του στρατιωτικού Τάγματος του Αγ. Γεωργίου Λάμπρος Κατσώνης, μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους πρόδρομους της Ελληνικής Απελευθερωτικής Επανάστασης του 1821.

Είναι αξιοσημείωτο εξάλλου, αυτό που αναφέρεται στον Πρόλογο του βιβλίου, από την Επικεφαλής Επιτροπή κρίσεως της Διατριβής του Κρατικού πανεπιστημίου της Αγ. Πετρούπολης: «…Η στροφή της προσοχής του Παναγιώτη Ν. Στάμου στην έρευνα της βιογραφίας του καταγόμενου από την Ελλάδα Πλοίαρχου 1ης τάξης του Ρωσικού Αυτοκρατορικού Στολίσκου, Λάμπρου Κατσώνη (1752-1805?), αξίζει κάθε υποστήριξη και έπαινο, επειδή η δραστηριότητα του εθνικού αυτού ήρωα της Ελλάδας αποτελεί μια από τις λαμπρές σελίδες των ελληνο-ρωσικών σχέσεων, οι οποίες έχουν μακρά ιστορία και παράδοση….» και η Επιτροπή προσθέτει «…Εκτιμούμε ότι, για πρώτη φορά στην ιστοριογραφία, ο συγγραφέας κατόρθωσε να αναδομήσει τη προσωπικότητα του Λ. Κατσώνη και τη συμβολή του στην ανάπτυξη των ελληνο-ρωσικών σχέσεων στα τέλη του 18ου - αρχές 19 αιώνα. Τα συμπεράσματα της διατριβής μας επιτρέπουν να αξιολογήσουμε εκ νέου τις διεθνείς κοινωνικό-πολιτικές συνθήκες που επικράτησαν στα Βαλκάνια στο μεταίχμιο των 18-19 αι., το ρόλο της ελληνικής κοινότητας στην ανάπτυξη των νότιων περιοχών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και την προστασία των νότιων συνόρων της από τη τούρκικη εισβολή στην περιοχή….».

Με το βιβλίο αυτό πιστεύεται ότι θα επανεκτιμηθεί στην Ελλάδα ο σημαντικός ρόλος του Λάμπρου Κατσώνη στην ιστορία της, ως πρόδρομου της Ελληνικής Επανάστασης, και θα επιβεβαιωθεί το γεγονός ότι αυτός ο Έλληνας Αξιωματικός του Ρωσικού Αυτοκρατορικού στρατού για 35 ολόκληρα χρόνια άφησε ζωηρά ίχνη στις σελίδες ιστορίας της Ελλάδας και Ρωσίας.