Κοινή γνώμη και εξωτερική πολιτική

Του Θανου Π. Ντοκου*

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ελληνική κοινή γνώμη θέλει να έχει τη δυνατότητα να εκφράζει τη δυσαρέσκεια και αντίθεσή της με συγκεκριμένες αποφάσεις ξένων κέντρων, αλλά ταυτόχρονα η κυβέρνηση να κινείται σε διαφορετική κατεύθυνση με βάση τα συμφέροντα της χώρας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν η επέμβαση του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο και η αμερικανική επίθεση κατά του Ιράκ.

Σε θέματα όμως άμεσου εθνικού ενδιαφέροντος, δεν είναι νοητή μια σημαντική και συστηματική απόκλιση μεταξύ των κυβερνητικών θέσεων και των απόψεων της κοινής γνώμης. Εν προκειμένω, τον τελευταίο καιρό υπάρχει μια επίμονη φημολογία περί του πλαισίου διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τα ζητήματα του Αιγαίου. Αν υπάρχουν έστω και ψήγματα αλήθειας στα σχετικά δημοσιεύματα, η συζητούμενη λύση ορισμένων ζητημάτων απέχει αρκετά από τα όσα η ελληνική κοινή γνώμη θεωρεί δίκαια ή συμφέροντα. "Σε αυτήν την περίπτωση, η κυβέρνηση οφείλει να επιχειρηματολογήσει δημόσια υπέρ των θέσεών της και να προσπαθήσει να πείσει τους πολίτες για την ορθότητα των απόψεων αυτών, και όχι να παρουσιάσει μια συμφωνία με τη μορφή τετελεσμένου γεγονότος.

Προφανώς υπάρχει ένα πρόβλημα δημοσιοποίησης ορισμένων θεμάτων κατά τη διάρκεια μιας διπλωματικής διαπραγμάτευσης, η οποία οφείλει να διεξάγεται με στοιχειώδεις κανόνες εμπιστευτικότητας αν οι δύο πλευρές επιθυμούν ειλικρινώς μια θετική έκβαση. Ουδείς σοβαρός άνθρωπος αμφισβητεί την αναγκαιότητα μυστικής διπλωματίας και αλίμονο αν οι διαπραγματεύσεις για σοβαρά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής διεξάγονταν στα τηλεοπτικά παράθυρα.

Από την άλλη πλευρά, όμως, πρέπει να υπάρχει μια στοιχειώδης συναίνεση σε βασικά ζητήματα και αρχές επί των οποίων η υπεύθυνη κυβέρνηση της χώρας θα δομήσει τη διαπραγματευτική της στρατηγική. Και εδώ έγκειται το πρόβλημα αφού είναι προφανές ότι υπάρχει σημαντική σύγχυση και έλλειψη γνώσης για αρκετές πτυχές των ελληνοτουρκικών σχέσεων και αυτή η διαπίστωση αφορά, πέραν του μέσου πολίτη, και αρκετούς πολιτικούς, καθώς και δημοσιογράφους.

Η ευθύνη για την ελλιπή ενημέρωση ή στρεβλή κατανόηση ορισμένων ζητημάτων επιμερίζεται σε σημαντικό τμήμα του πολιτικού, πνευματικού και δημοσιογραφικού κόσμου της χώρας που προτιμούν εδώ και πολλά χρόνια να γίνονται ευχάριστοι αναμασώντας στερεότυπα και απόψεις που ελάχιστη σχέση έχουν με την πραγματικότητα, παρά να ενημερώνουν αντικειμενικά και υπεύθυνα, όπως έχουν υποχρέωση, τους πολίτες της χώρας για τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να διεξαχθεί επιτέλους μια νηφάλια δημόσια συζήτηση και να δοθούν υπεύθυνες και τεκμηριωμένες απαντήσεις σε μια σειρά ερωτημάτων: π.χ. ποιες διαφωνίες αφορούν κυριαρχικά δικαιώματα και ποιες λειτουργικές αρμοδιότητες, που το διεθνές δίκαιο ευνοεί την Ελλάδα και πού όχι, ποιες τουρκικές δραστηριότητες στο Αιγαίο είναι παράνομες και ποιες όχι, ποιο θα ήταν ένα ρεαλιστικό σχέδιο επίλυσης των διμερών προβλημάτων και ποιες θα ήταν οι θετικές και αρνητικές συνέπειες.

Αν η κυβέρνηση πιστεύει στην ορθότητα των απόψεών της και θεωρεί ότι είναι συμβατές με τα εθνικά συμφέροντα, οφείλει να τις υπερασπιστεί δημοσίως. Αν δεν το πράξει, κινδυνεύει να κατηγορηθεί ότι απεμπολεί κυριαρχικά δικαιώματα και η οποιαδήποτε λύση να στερείται ευρείας αποδοχής και δημοκρατικής νομιμοποίησης.

*Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής ΕΛΙΑΜΕΠ. ".