Ο σεισμικός κίνδυνος

 Από την  Πολιτικό Μηχανικό Αγγελική Θ. Παπαϊωάννου

Ο σεισμικός κίνδυνος είναι ένας από τους φυσικούς και τεχνολογικούς κίνδυνους ( πλημμύρες, πυρκαγιές, κατολισθήσεις, ανεμοθύελλες, σεισμοί κ.λ.π. ) που απειλούν τις κοινωνίες μας. 

Η υπόμνησή τους και κι η συνειδητοποίηση της εμπειρίας μας βοηθούν στην έλλογη οργάνωσή μας . Πώς θα αμυνθούμε κατά των «πράξεων του θεού» (acts of god)...  

Που στηρίζεται μια αντισεισμική μελέτη; 

α) Για κάθε περιοχή, λαμβάνεται υπόψη ένας μεγάλος «σεισμός σχεδιασμού»,τέτοιος ώστε με πιθανότητα 90% να μην αναμένεται να ξεπερασθεί σε 50 χρόνια. Άρα υπάρχει πιθανότητα να γίνει σεισμός μεγαλύτερος από εκείνον που λάβαμε υπόψη. Πέρα όμως αυτού νεότερες σεισμολογικές γνώσεις οδηγούν συχνά σε αύξηση τούτου του «σεισμού σχεδιασμού». Αυτό σημαίνει ότι οι παλιότερες κατασκευές διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο . 

β) Πώς θέλουμε όμως να συμπεριφερθεί το κτίσμα μας υπό τον σεισμό σχεδιασμού; Το μελετάμε έτσι ώστε να μην καταρρεύσει, έστω και αν πάθει δηλαδή ορισμένες βλάβες σε επιλεγμένες θέσεις. Και γιατί δεν του ζητάμε να μην πάθη «καμιά» βλάβη; Γιατί το κόστος κατασκευής θα ήταν απαγορευτικό, αλλά και η λειτουργικότητα του κτίσματος αμφίβολη. 

γ) Και πώς βρίσκομε «πόσο» υλικό και «πώς» θα το βάλουμε στις κρίσιμες θέσεις του κτίσματος; Εδώ, οι επιστημονικές μας γνώσεις εξελίσσονται ταχύτατα και διεθνώς οι Αντισεισμικοί Κανονισμοί ανασυντάσσονται κάθε 10 χρόνια περίπου. (Στην Γενική Εισήγησή του στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Αντισεισμικής Μηχανικής - Παρίσι, 9. 1998- , ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ κ. Θεοδόσιος. Τάσιος είπε ότι, από το 1964 ως το 1995 οι Ιάπωνες 10πλασιάσαν τους συνδετήρες «περίσφιγξης» στα βάθρα των γεφυρών τους, σταδιακά 350% μέχρι το 1980 και 1000% μέχρι το 1995) . 

Έτσι εξελίσσεται η επιστήμη όταν πρόκειται για εξόχως περίπλοκα φαινόμενα . Τί θα πει «εξελίσσεται»; Θα πει ότι χθες (και προχθές) η γνώση μας ήταν ανεπαρκής - άρα το ενδεχόμενο βλαβών (παρά την τήρηση των τότε Κανονισμών) είναι σαφώς μεγαλύτερο στις παλαιότερες κατασκευές. Τούτο είναι μια επιστημονική αλήθεια κι όχι κινδυνολογία . 

Ο Κανονισμός (Νόμος του Κράτους) προβλέπει ότι υπό τον συμβατικό σεισμό σχεδιασμού, τα κτίσματα θα υποστούν νόμιμες βλάβες. Επίσης, από το ότι κάθε φορά που γίνεται τροποποίηση των Κανονισμών, ο Νομοθέτης δεν λαμβάνει μέριμνα για τις υφιστάμενες κατασκευές, σημαίνει ότι τα παλιότερα κτίσματα κινδυνεύουν περισσότερο . Ύστερα από αυτά , θεωρώ κατ' αρχήν προκλητικό φαρισαϊσμό την δαιμονολογία κατά των Μηχανικών. 

Αν θέλουμε ακόμη αυστηρότερους Κανονισμούς, θα πρέπει να αποδεχτούμε το επί πλέον οικονομικό κόστος, αλλιώς, να συμβιβασθούμε με τις ανά 30ετία απώλειες. Αυτή όμως είναι μια επιλογή ΠΟΛΙΤΙΚΗ και γι' αυτό – ορθότατα- στην Ελλάδα οι Κανονισμοί είναι Νόμοι του Κράτους όχι όμως και στην συντριπτική πλειονότητα των προηγμένων χωρών. 

Ο φαρισαϊσμός τηs... κατασκευής: 

Ακόμη και σήμερα πλήθος οικοδομών γίνεται χωρίς μελέτη π.χ. τα λεγόμενα «αυθαίρετα» που πολλές φορές λαός και ΜΜΕ βρέθηκαν στο πλευρό των αυθαιρετούντων . Μόλις όμως έλθουν πλημμύρες και σεισμοί, για να αρθούν οι αμαρτίες γίνεται ‘’αποδιοπομπαίος τράγος‘’ ο Μηχανικός. 

Για τα «νόμιμα» κτίσματα, έχω να πω ότι, απ' όλα τα τεχνολογικά αγαθά του σύγχρονου βίου, μόνον η ιδιωτική οικοδομή δεν είναι βιομηχανικό προϊόν: 

Κατασκευάζεται με μια νομαδική και υπαιθρόβια τεχνολογία στην οποία συνδυάζονται ποικιλότατα «υλικά» (από ανεξέλεγκτες μάντρες), ποικιλότατοι(επιστρατευμένοι και από στέκια αλλοδαπών) «τεχνίτες», ποικίλες τεχνικές (που δεν καλύπτονται από προδιαγραφές), διάφορες κατηγορίες «εργολάβων» και με ένα κατ΄ όνομα επιβλέποντα κακώς αμειβόμενο (και απολυόμενο πάραυτα αν κάνει τον ζόρικο και δημιουργεί οικονομικά προβλήματα…). 

Ενώ θέλουμε υψηλή ποιότητα ,δεν επιβάλλουμε νομικές δεσμεύσεις σε προμηθευτές, τεχνίτες,‘’εργολάβους’’ , ιδιοκτήτες . 

Γιατί άραγε δεν λαμβάνουμε τα κατάλληλα μέτρα για την αποφασιστική βελτίωση της ποιότητας της ιδιωτικής οικοδομής; 

Γιατί καθυστερεί ο Εργολήπτης Ιδιωτικών Έργων , αντίστοιχος του Εργολήπτη Δημοσίων Έργων; Προφανώς για να μην ανεβάσουμε το κόστος . 

Γι' άλλη μια φορά, το θέμα είναι πολιτικό και ‘’ το λίθο του αναθέματος’’ ρίχνουμε στη «συντεχνία των Πολιτικών Μηχανικών». 

Το χρέος της πολιτείας: Αρνούμαι την φασιστικού ύφους αποπροσανατολιστική γενίκευση ότι είναι πωρωμένο το κύκλωμα «Μελέτη - Άδεια - Κατασκευή». Παρά τα κάποια απεχθή κρούσματα συναλλαγής, υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες τίμιων και εμπείρων επαγγελματιών που ευσυνείδητα υπηρετούν την κοινωνία . 

Και είναι αυτοκτονική η αδράνεια των συνδικαλιστικών σωματείων των μηχανικών , εργολάβων, και υπαλλήλων που δεν ανέλαβαν έγκαιρη εκστρατεία αυτοκάθαρσης. Υποστηρίζω όμως ότι, παρά ταύτα δεν αρκούν αυτά τα φαινόμενα για ερμηνεύσουν τις εκτεταμένες βλάβες που διεθνώς παρατηρούνται μετά από μεγάλους σεισμούς («μεγάλους» σε σχέση με εκείνους που προβλέπει ο κατά τόπους Κανονισμός. 

Η ανάλυση των πραγμάτων, έτσι όπως προσπάθησα να την παρουσιάσω , δείχνει νομίζω ότι μπροστά σε μια θεομηνία, το κοινωνικό σύνολο μπαίνει αναγκαστικά σε μια διαπραγμάτευση: «Πληρώνω συνεχώς μεγαλύτερο οικονομικό τίμημα (μ' όλες τις αβεβαιότητες που ποτέ δεν θα λείψουν), ή αποδέχομαι κατ’ αραιά χρονικά διαστήματα σημαντικές απώλειες;» 

Η αναπόφευκτη αλλά τίμια αυτή διαπραγμάτευση είναι πολιτικό ζήτημα . 

Υποστηρίζω ότι Πολιτεία, κόμματα, ΤΕΕ και σύλλογοι έχουν καθήκον να οργανώσουν έναν ευρύτατο και μακροπρόθεσμο κοινωνικό επιστημονικό, οικονομικό και πολιτικό διάλογο. 

Ένα διάλογο ειλικρινή και απροσχημάτιστο όχι μόνο στο θέμα του σεισμικού κινδύνου αλλά και σε άλλα π.χ. τροχαία , πλημμύρες κλπ. και όχι ‘’κατόπιν εορτής ‘’ με εύκολες μονόχορδες και λαϊκίστικες κραυγές όπως έχουμε συνηθίσει. 

*MSc ’’Δομοστατικός Σχεδιασμός & Ανάλυση Κατασκευών’’ ΕΜΠ