Ναΐσκος Αγίας Κυριακής Αλιάρτου

Σε λίγες μέρες ,στις 7 Ιουλίου , γιορτάζει η Αγία Κυριακή η Μεγαλομάρτυς.

Πόσοι περνάμε καθημερινά από τον χώρο της Αγίας Κυριακής στην πόλη μας ; Πόσα παιδιά περνούν καθημερινά από εκεί, πηγαίνοντας στα μαθήματα τους ή παίζουν στον χώρο αυτό; Πόσοι αναρωτηθήκαμε για τα ορατά ερείπια, που βλέπουμε ακριβώς δίπλα από το μικρό ναό της Αγ Κυριακής;

Απαντήσεις μας δίνει ο Κος Πάρις Βαρβαρούσης στο βιβλίο του «Η αρχαία Αλίαρτος - Ιστορία και Πολιτισμός» (εκδόσεις Παπαζήση), 2010, σελ. 210-212, ο οποίος ανταποκρίθηκε άμεσα στο αίτημα μας για τα συγκεκριμένα στοιχεία ,τα απέστειλε και μας έδωσε άδεια για δημοσίευση.Τον ευχαριστούμε από καρδιάς.

Ναΐσκος Αγίας Κυριακής

Στην ανατολική πλευρά των Κήπων Αλιάρτου είναι ορατά τα ερείπια μικρού βυζαντινού ναού που οικοδομήθηκε εν μέρει πάνω σε προϋπάρχοντα κιβωτιόσχημο τάφο, από τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν σε δεύτερη χρήση ως δομικό υλικό μαρμάρινες επιτύμβιες στήλες με επιγραφές και ανάγλυφη διακόσμηση. Ο ναός, με ερείπια τοιχωμάτων ύψους περίπου 1-1,40μ., είναι μονόχωρος με ημικυκλική αψίδα ιερού και με εσωτερικές διαστάσεις 6.50Χ2,50 μ.

Τα ερείπια του βυζαντινού ναΐσκου της Αγίας Κυριακής. Διακρίνεται ο σύγχρονος πέτρινος περίβολος και οι επιτύμβιες στήλες. Στο κέντρο, ο κιβωτιόσχημος τάφος.

Η αρχαιολόγος Χαρίκλεια Κοιλάκου που δημοσίευσε τα ευρήματα του ναΐσκου γράφει ότι «στο εσωτερικό του εντοπίστηκαν τρεις τάφοι. Τάφος 1: Βρέθηκε στο νοτιοδυτικό τμήμα.

Είναι κιβωτιόσχημος με εσωτερικές διαστάσεις 2,50Χ1,30 μ. και χρησιμοποιήθηκε για περισσότερες από μία ταφές…Ξεχωρίζει μία στήλη με το όνομα ΠΑΦΙΣΟΦΟΝΟΣ…Τάφος 2: Βρέθηκε κατά μήκος του βόρειου τοίχου του ναού. Είναι κεραμοσκεπής, με διαστάσεις 1,70Χο,45 μ.. Αποκαλύφτηκε ένας σκελετός, μηκ. 1,42 ακτέριστος. Τάφος 3: Βρέθηκε στο βορειοδυτικό τμήμα. Χτισμένος σε τριγωνικό σχήμα, με εξωτερικές διαστάσεις 2,05Χ0,20-0,78 μ. Στα πάνω στρώματα υπήρχαν κρανία και οστά σε αποσπασματική μορφή, ενώ βαθύτερα κανονική ταφή μήκ. 1,77 μ…. Πάνω στο σκελετό βρέθηκαν τέσσερα νομίσματα Φραγκοκρατίας. Από την επίχωση του ναού συγκεντρώθηκαν τρία ακόμη νομίσματα της ίδιας περιόδου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα χάλκινο θυμιατήρι (βλ. σχέδιο). Αποτελείται από μια αβαθή κούπα με τμήμα της διάτρητης λαβής…»[1].

Χάλκινο θυμιατήρι από την επίχωση του ναού

[σχέδιο Κοιλάκου, «Ερειπωμένος ναός Αγίας Κυριακής (Αλίαρτος)», ΑΔ 49 (1994), σελ. 125]

[1] Κοιλάκου, «Ερειπωμένος ναός Αγίας Κυριακής (Αλίαρτος)», Αρχαιολογικόν Δελτίον 49 (1994), σελ. 123.

Οι επιτύμβιες στήλες που αποκαλύφθηκαν στα ερείπια του βυζαντινού ναού είναι ενεπίγραφες και φέρουν ονόματα, όπως ΚΑΛΛΙΣ, ΠΟΔΑΡΕΥΣ, ΚΑΦΙΣΟΔΩΡΟΣ, ΕΥΜΑΡΙΔΑΣ. Επίσης, έχουν ως διακόσμηση κλειδί ναού και στεφάνι από κισσό, ενώ σε ορισμένες διαφαίνεται στο άνω μέρος κοίλωμα, όπου θα στηριζόταν κάποιο αγγείο ή άλλο φιλοτέχνημα.

Επιτύμβιες στήλες

Στην αριστερή διακρίνεται το όνομα ΚΑΦΙΣΟΔΩΡΟΣ (IG VII 2979), κλειδί και στεφάνι κισσού, στη δεξιά, κάνθαρος και στεφάνι κισσού.

Επιτύμβιες στήλες με τα ονόματα ΚΑΛΛΙΑΣ (αριστερά) και ΠΟΔΑΡΕΥΣ (δεξιά)

Στον τάφο βρέθηκαν, επίσης, φράγκικα νομίσματα με επιγραφές, τις οποίες δημοσίευσε η Μίνα Γαλάνη-Κρίκου . Σ’ αυτές αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα ονόματα CL.ARENTIA, G.PRINCERS, K.P.PRINC Ach. κ.λπ. (ορισμένα σχετίζονται με το Δουκάτο των Αθηνών).

[1] Γαλάνη-Κρίκου, «Νομίσματα εποχής Φραγκοκρατίας (Αλίαρτος)», Αρχαιολογικόν Δελτίον 49 (1994), σελ. 126 κ.εξ.

Κος Πάρις Βαρβαρούσης ,Πανεπιστήμιο Αθηνών