Οικιακή Βία και Διαχείριση του Φύλου

Γράφει η Ελένη Καρασαββίδου

Η οικιακή βία (και προτιμώ τον όρο οικιακή από τον ενδοοικογενειακή που «νομιμοποιεί» την οικογενειακή συνθήκη ως μόνη μορφή ενδοοικιακής συμβίωσης) δεν αποτελεί μόνο ένα τεράστιο έγκλημα (αφού γενικότερα η βία κατά των γυναικών υπολογίζεται ως η πρώτη αιτία θανάτου των ομοφύλων μου παγκοσμίως) αλλά επίσης κι ένα έγκλημα που επηρεάζει όλους τους τομείς της κοινωνίας. Παρόλα αυτά η οικιακή βία έχει φύλο. Σχεδόν το 92% της έχει ως θύματα γυναίκες.

Όμως σύμφωνα με την άποψη μου αυτό το τεράστιο ποσοστό μπορεί να φέρνει στο προσκήνιο όσο και μπορεί να αποκρύβει σημαντικές πλευρές του φαινομένου. Εάν επικεντρωθούμε στις γυναίκες ενέχει ο κίνδυνος να χάσουμε τις γυναίκες. Το να χρησιμοποιήσουμε με δημιουργικό τρόπο σημαντικά στατιστικά στοιχεία μπορεί να μας βοηθήσει στο να αποφύγουμε κακοτοπιές και υπεραπλουστεύσεις, κατανοώντας βαθύτερα την αληθινή φύση του φαινομένου κι ενισχύοντας το οπλοστάσιο μας εναντίον του. Ώστε: Παρόλο που είναι βέβαιο πως πρόκειται για ένα διαταξικό φαινόμενο, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι γυναίκες από χαμηλότερες τάξεις έχουν μικρότερη πρόσβαση στις πηγές αναφοράς του και μεγαλύτερα εμπόδια να υπερπηδήσουν.

Η «ταξική ουδετεροποίηση» του επιχειρήθηκε τόσο από τα δεξιά του πολιτικού φάσματος ώστε να ουδετεροποιηθεί το οικονομικό σύστημα όσο και από τα αριστερά, ώστε να μην συκοφαντηθεί η «περιούσια» «εργατική τάξη». Ορθός έχει λεχτεί πως ο ρατσισμός (ευθύς ή αντεστραμμένος) είναι ιδεολογικός στην δεξιά και πολιτιστικός στην αριστερά.

Ακόμη παρόλο που είναι βέβαιο πως έχει φύλο η «ψυχολογική αυτολογοκρισία» των ανδρών (αφού η κακοποίηση δεν συνάδει με το μοντέλο της κυριαρχίας) μπορεί να αποτρέπει την αναφορά περιστατικών που θυματοποιούν εξίσου απαράδεκτα άνδρες. Επίσης σχετικό με την διαχείριση του φύλου που συνδέεται με το φαινόμενο, είναι πως η επικέντρωση της στατιστικής στα ετερόφυλα ζευγάρια αποκαλύπτει «την συνθήκη ετεροκανονικότητας» μιας κοινωνίας που θεμελιώνει την πατριαρχική οικογένεια ακόμη κι όταν την καταγγέλλει.

Τα περιστατικά βίας μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών (ακόμη κ όταν τα θύματά τους τα καταγγέλλουν ξεπερνώντας ψυχολογικά και όχι μόνο εμπόδια), δεν καταγράφονται ως τέτοια, αφού ο όρος «οικιακή ζωή» αποκλείει τους ομοφυλόφιλους. Εάν πάψουμε να επικεντρωνόμαστε στο ποσοστό των γυναικών και συγκρίνουμε στοιχεία μεταξύ φύλων θα διαπιστώσουμε εκ νέου πως τα περιστατικά βίας δεν συνδέονται με την σεξουαλική πείνα, ή την κακή παιδική ηλικία, ή την συμπεριφορά του θύματος, (τα οποία συχνά προβάλλονται ως δικαιολογίες από μια κοινωνία κυριαρχίας που θέλει να προσωποποιεί τις δομικές τής αμαρτίες ώστε να προστατεύει τις κυρίαρχες ομάδες της): Την ώρα που οι άνδρες είναι πολύ πιθανότερο να κακοποιηθούν από περιστασιακούς γνωστούς (σε ποσοστό 50%) ή από αγνώστους (σε ποσοστό 44%) οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μία εντελώς διαφορετική ιστορία. Σχεδόν τα 2/3 των θυμάτων σχετίζονταν ή γνώριζαν τον δράστη.

Αποκωδικοποιώντας αυτήν την συστηματική διαφοροποίηση μπορούμε να κατανοήσουμε την βία ως ένα εργαλείο οριοθέτησης, ως έναν μηχανισμό διατήρησης της ιεραρχίας πρώτα σε μικροκλίμακα κι έπειτα σε κοινωνική μακροκλίμακα. Μπορούμε να φανταστούμε (εντελώς σχηματικά εννοείται μα όχι ψεύτικα) τα σπίτια ως θεμελιωτές ενός στρατοπέδου που διασπείρει την μιλιταριστική νοοτροπία του από την κρεβατοκάμαρα έως τον στρατό.

Δύο σημαντικά στοιχεία που «αποκαλύπτουν» δυνητικά την ταξική παράμετρο:

α) Η Βία είναι η προβαλλόμενη αιτία διαζυγίου στο 22% των γάμων στη μεσοαστική τάξη.

β) Το ποσοστό των χτυπημένων γυναικών που ζητούν ιατρική βοήθεια στα νοσοκομεία είναι σημαντικά μεγαλύτερο μετά την απόφαση χωρισμού από όσο στην «διάρκεια υπομονής». Σχεδόν το 75% των επισκέψεων βίας στα επείγοντα συμβαίνει μετά τον χωρισμό.

Εάν συγκρίνουμε τα στοιχεία μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε γιατί γυναίκες κατώτερης τάξης και εισοδήματος το αναφέρουν σπανιότερα. Φυσικά η τακτική των εκβιασμών κάνει το «συμβάν» «ανεκτό» από γυναίκες όλων των τάξεων, αλλά το διαζύγιο που «απελευθερώνει στόματα» είναι ένα φαινόμενο κυρίως των μεσοαστικών και πάνω στρωμάτων. Αλλά δυστυχώς η απόφαση χωρισμού δεν επιλύει το πρόβλημα. Σε ειρωνική (δια)στροφή οι γυναίκες που εγκαταλείπουν τους κακοποιητές βρίσκονται κατά 75% σε μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρού τραυματισμού ή θανάτου από όσες (υπο)μένουν.

Άρα κάθε κοινωνία που προωθεί εκστρατείες πληροφόρησης ενάντια στη βία αλλά δεν δημιουργεί ασφαλή καταφύγια γι αυτές τις γυναίκες είναι βαθιά υποκριτική και χειραγωγιστική, αφού ενδιαφέρεται για «πικάντικα» ποσοστά τηλεθέασης και «δημόσιες απόψεις» που χτίζουν καριέρες δίχως να αποπειρώνται να λύσουν προβλήματα. Εάν μείνουμε στον ισχυρισμό ότι ο «όρος» οριοθετεί το πρόβλημα έχουμε χάσει τα αληθινά σύνορά του.

Γιατί η «οικιακή βία» αναπαράγει τον εαυτό της και σαν άγριο θηρίο δραπετεύει από το οικιακό κλουβί. α) Όπως σημειώνεται στην έκθεση του κογκρέσου 1 στις 5 μαθήτριες γυμνασίου αναφέρει επίθεση από συμμαθητή της.

β) και υπολογίζεται ότι το 25% των εργασιακών προβλημάτων οφείλονται στην βία που δέχονται οι γυναίκες στην εργασία. Ενδεικτικό του ότι το έγκλημα δεν αφορά μόνο τον καπιταλισμό αλλά και την πατριαρχία είναι πως το 87% των περιστατικών βίας σε χώρους εργασίας συμβαίνουν σε οικογενειακές μικροεπιχειρήσεις όπου οι γυναίκες εργάζονται ως δωρεάν ή πάμφθηνο κι ανασφάλιστο εργατικό δυναμικό εξαρτώμενο από τις διαθέσεις του «συ»-ζύγου ιδιοκτήτη.

Η οικιακή βία σαν Λερναία Ύδρα καταφέρνει να επηρεάζει όλους τους τομείς της κοινωνίας. Μπορούμε να την εντοπίσουμε στην παιδεία, στην εργασία, στον σεξισμό των μίντια, στο «μοντέλο των μοντέλων» στην γλώσσα που χρησιμοποιούμε στα σπίτια μας στην εργασία ή στον καφέ, οριοθετώντας κοινωνικό φύλο και ρόλο ανδρών και γυναικών (γλώσσα επιθετική και λογοκριτική ενάντια και στους δυο όταν τα όρια αμφισβητούν).

Μπορούμε να την εντοπίσουμε, πέρα από την Δύση που τόσο μας απασχόλησε εδώ, στην (Αφρικάνικη κυρίως) κλειτοριδεκτομή , μα και στα καθεστώτα της Σαρία όπου… «φεμινιστικό» μπορεί να θεωρείται η άρση ελέγχου παρθενίας… Αλλά ακόμη περισσότερο μπορούμε να την εντοπίσουμε στα σώματά μας, ιδίως σε εποχές που ο κοινωνικός φιλελευθερισμός υποχωρεί.

Στη Δύση, επί συνόλου το 39% των επειγόντων περιστατικών σχετίζονται μαζί της, παρόλο που υπολογίζεται σχεδόν 6 φορές μεγαλύτερο το ποσοστό των θυμάτων που δεν την καταγγέλλουν! Αξίζει να γίνουμε η φωνή τους.

Αξίζει να βοηθήσουμε την κοινωνία συνολικά να βρει την δική της φωνή και μέσα απ αυτήν και την «ψυχή» της…