Ανατολή και Δύση

Του Γιώργου Ρακκά

Πολύς λόγος, και πολλές κριτικές έχουν ακουστεί σχετικά με την «περίεργη» (υποτίθεται) θέση του Άρδην πάνω στο ζήτημα της Ε.Ε., του ευρώ, των σχέσεων μας με την Ευρώπη εν γένει. Οι παρανοήσεις και οι διαφωνίες, προκύπτουν κατά τη γνώμη μας από την αδυναμία να συλλάβει κανείς την ελληνική πραγματικότητα στο σύνολο των διαστάσεών της.

Από τα πρώτα χρόνια της κρίσης, η έτερη πτυχή του ελληνικού δράματος,  έχει να κάνει με τη δραματική αύξηση της βαρύτητας που έχει η τουρκική οικονομία στην ελληνική. Ας δούμε τις κυριότερες παραμέτρους της.

Στον τομέα των Τραπεζών. Η εξαγορά της Φινανσμπανκ από την Εθνική το 2006, κόστισε 5.2 δισ.$, έφερε τη χώρα μας στην τρίτη θέση των χωρών με τις περισσότερες ξένες άμεσες επενδύσεις στην Τουρκία, κατά την περίοδο 2001-2011, και ως εκ τούτου πολυδιαφημίστηκε ως αιχμή της ελληνικής εισβολής στην τουρκική αγορά. Ωστόσο, η διαφορά δυναμικού και χαρακτήρα των δύο οικονομιών αντέστρεψε αυτή τη σχέση. Πλέον, η Φινανσμπανκ διαθέτει σχεδόν 3 φορές μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση από την Εθνική, ενώ η μητρική τράπεζα εξαρτά σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό τα κέρδη της από την κατά πολύ μεγαλύτερη θυγατρική της τράπεζα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, όπως πολύ χαρακτηριστικά δήλωσε ο πρόεδρος της Τράπεζας στη Χουριέτ: «Η Finansbank δεν έχει μοιράσει ούτε μία λίρα μέρισμα από τα κέρδη της και δεν σχεδιάζει να το κάνει. Το σύνολο του κέρδους προστίθεται στο κεφάλαιο της τράπεζας και σκοπός είναι η επέκταση της Finansbank στην Τουρκία. Συνεπώς δεν τίθεται θέμα μεταφοράς κέρδους. […]. Δεν λειτουργούμε ως υποκατάστημα της Εθνικής. Η Finansbank λειτουργεί στην Τουρκία ως τουρκική τράπεζα. Μας ελέγχει το Συμβούλιο Ελέγχου Τραπεζών και έχουμε ένα άκρως υγιή ισολογισμό. Συνεχίζουμε να αναπτυσσόμαστε. Οι στόχοι που θέσαμε με τον προϋπολογισμό του 2010 αφορούν ανάπτυξη πάνω από το μέσο όρο του τραπεζικού τομέα στην Τουρκία και τα δεδομένα του πρώτου τριμήνου μας επιβεβαιώνουν» (Πηγή: Εδώ)

Δεύτερον, στις ελληνικές εξαγωγές, η Τουρκία είναι πλέον στη δεύτερη θέση πίσω από τη Γερμανία. Τα τελευταία χρόνια σημειώνουν διαρκή αύξηση: «από 1 δισεκατομμύρια 150 εκατομμύρια δολάρια που ήταν το 2008 αυξήθηκαν στα 3 δισεκατομμύρια 300 εκατομμύρια δολάρια». Αναλυτικά, για το πρώτο οκτάμηνο του 2012 τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα παρουσιάζονται στον κάτωθι πίνακα:

Συνολικές τουρκικές εισαγωγές από Ελλάδα	Column2	Column3	Column4
Αξία σε $	Ιανουάριος-Αύγουστος 2011	Ιανουάριος-Αύγουστος 2012	Μεταβολή 2011-2012
Τρόφιμα και Ζώντα Ζώα	37,055,794	24,063,422	-35.06%
Ποτά και καπνός	84,931	322,659	279.90%
Πρώτες ύλες μη εδώδιμες εκτός από καύσιμα	95,434,553	178,899,477	87.40%
Ορυκτά καύσιμα	1,217,938,650	1,464,676,071	20.20%
Λάδια και λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης	3,471,600	1,352,753	-61.03%
Χημικά Προϊόντα και συναφή	203,584,084	163,153,462	-19.85%
Βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κατά πρώτη ύλη	157,862,378	154,733,125	-1.98%
Μηχανήματα και υλικό μεταφορών	70,885,505	47,093,310	-33.56%
Διάφορα βιομηχανικά είδη	20,571,488	17,788,464	-13.52%
Είδη και συναλλαγές μη ταξινομημένες ανά κατηγορία	6,901	19,057,329	276053.15%
	1,806,895,884	2,071,140,072	14.62%

Πηγή

Ωστόσο, κι εδώ, η διαφορά δυναμικού και πλεονεκτημάτων μεταξύ των δύο οικονομιών εκμηδενίζει τα ενδεχόμενα ελληνικά οφέλη από την ελληνοτουρκική οικονομική συνεργασία. Παράδειγμα, η ΣΕΚΑΠ, καπνοβιομηχανία της Θράκης, η οποία πρωτοστατεί στις ελληνικές εξαγωγές καπνού προς την Τουρκία. Οι αντίστοιχες τουρκικές εταιρείες απορροφούν το μερίδιο του λέοντος της ελληνικής παραγωγής, και πλέον ενδιαφέρονται ανοιχτά για την εξαγορά της. Μάλιστα, έχουν απομείνει οι μοναδικοί διεκδικητές στην κούρσα της αποκρατικοποίησής τους, και άρα η εξαγορά φαντάζει κάτι παραπάνω από πιθανή (Πηγή: Εδώ).

Από την άλλη πλευρά, τον τελευταίο καιρό παρατηρείται έντονη κινητικότητα σε ό,τι έχει να κάνει με τις τουρκικές επενδύσεις στην Ελλάδα:

-          Ο όμιλος Dogus εξαγόρασε τις μαρίνες που ήταν στην ιδιοκτησία του ομίλου Κυριακούλη: στη Ζέας, τη Λευκάδα, την Καλαμάτα, και στα Γουβιά της Κέρκυρας (πηγή εδώ). Ένα μήνα πιο πριν, ο ίδιος όμιλος είχε αποκτήσει το 50% της Μαρίνας του Φλοίσβου (Πηγή: Εδώ). Επίσης, στον ίδιο κλάδο, τον περασμένο Μάιο η τουρκική «Setur Servis Turistik» ανέλαβε από κοινού με τη «Folli Follie» τη λειτουργία της τουριστικής μαρίνας της Μυτιλήνης.

-          Η Μακεδονική Χαρτοποιία, με παραγωγή άνω των 100.000 τόνων ετησίως, πουλήθηκε σε εταιρεία τούρκικων συμφερόντων. Με αυτήν την εξαγορά η τουρκική ΡΑΚ έγινε η 4^η μεγαλύτερη χαρτοβιομηχανία της Ευρώπης (Πηγή: Εδώ)

-          Τουρκικές εταιρείες στο χώρο της λιανικής λειτουργούν ήδη ή εκφράζουν τη διάθεση για μεγάλες επενδύσεις στην Ελλάδα (εστίαση, ένδυση, έτοιμα έπιπλα).

-          Τέλος, ιδιαίτερη κινητικότητα αναπτύσσεται, σύμφωνα με δημοσίευμα του «Έθνους» στην Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη. Εκεί πρωταγωνιστούν εταιρίες του τούρκικου «ισλαμικού καπιταλισμού». Χαρακτηριστικό παράδειγμα τη ILSAM, με έδρα στις Θεσσαλονίκη-Κομοτηνή, τα κεφάλαια της οποίας φέρεται να ανήκουν στο βακούφι  στο «Μπιρλίκ βακφέ», που ανήκει στο κυβερνών AKP (Πηγή: Εδώ).

-          Tέλος, είναι οι δραστηριότητες στον τραπεζικό τομέα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό της Ζιράτ. Η Ζιράτ λειτουργεί από το 2006 στη Θράκη, ως άμεση συνέπεια της συμφωνίας που πραγματοποίησε η Εθνική για την εξαγορά της Finansbank. H δραστηριότητά της σε ό,τι αφορά στη μειονότητα, πραγματοποιείται σε στενή (ανοιχτή) σχέση με το εκεί προξενείο, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που ο ψευδομουφτής καλεί ανοιχτά τους πιστούς να καταθέσουν τα χρήματα τους στην Τράπεζα (Πηγή: Εδώ).

Τελευταία, η Ζιράτ φέρεται να ηγείται ευρύτερης πρωτοβουλίας που λαμβάνει η τουρκική πρεσβεία στην Ελλάδα, για την εμπλοκή των τουρκικών κεφαλαίων στην ελληνική αγορά, η οποία ξεκινάει με την παροχή φθηνών, επιδοτούμενων δανείων σε Έλληνες αγρότες και επιχειρηματίες, με τη διαμεσολάβηση του γραφείου του ΟΗΕ στην Αθήνα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου, οι Έλληνες αξιωματούχοι υποδέχτηκαν θετικά την πρόταση (Πηγή: Εδώ).

Χαρακτηριστική για το ποιόν της Τράπεζας, η ιστορία εμπλοκής που έχει στην ελληνοτουρκική διαμάχη (χρηματοδοτούσε τον στρατό του Κεμάλ το 1920-1922, ήταν ο κύριος αποδέκτης του σκληρού κεφαλικού φόρου που επέβαλε το τουρκικό κράτος στους Έλληνες της πόλης την περίοδο 1941-1942, χρηματοδότησε την ίδρυση της Τουρκοκυπριακής αγροτικής τράπεζας το 1958). Επίσης, εξίσου χαρακτηριστική για τον τύπο της δραστηριότητάς της, είναι οι καταγγελίες αγγλόφωνων κουρδικών εφημερίδων και ειδησεογραφικών πρακτορείων ότι στο Ιράκ το υποκατάστημα της Ζιράτ λειτουργεί ως υποσταθμός των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών (Πηγή: Εδώ).

Σε ό,τι αφορά στις καταναλωτικές υπηρεσίες και στη λιανική, κεντρικό πρόβλημα για την επέκταση των τουρκικών επιχειρήσεων στην ελληνική αγορά είναι η αρνητική στάση που έχουν οι Έλληνες στα τουρκικά προϊόντα (π.χ. η Ιστκμπάλ με τα έπιπλα δεν πάει πολύ καλά γι’ αυτό ακριβώς το λόγο). Εδώ ακριβώς είναι που παίζουν κάποιο ρόλο και τα τουρκικά σήριαλ, και είναι ένας ακόμα λόγος για τον οποίο οι Τούρκοι τα δίνουν πιο φτηνά στα ελληνικά κανάλια, γιατί προσβλέπουν σε μια αλλαγή της στάσης της κοινής γνώμης -που ασφαλώς θα έχει αντίκτυπο και στις καταναλωτικές τους προτιμήσεις.

Έπειτα από όλα αυτά, αντιλαμβανόμαστε ότι όντας έξω από την Ε.Ε., οι τάσεις αυτές θα είχαν μεγιστοποιηθεί και η δορυφοριοποίησή μας από την Τουρκία θα ήταν εντονότερη. Θα ήμασταν μονοσήμαντα στραμμένοι προς την Ανατολή, αφού θα είχαμε γυρίσει την πλάτη μας στη Δύση. Βέβαια, για να είμαστε απολύτως ειλικρινείς, το επιχείρημα αυτό μπορεί να αποδυναμωθεί στο μέτρο που θα επικρατήσει πλήρως η «Γερμανική Ευρώπη» καθώς ο γερμανικός ιμπεριαλισμός προωθεί τη γραμμή της «συνεργασίας» με το νεο-οθωμανισμό για τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων (βλέπε τι έγινε στο Κόσοβο). Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν έχει κριθεί ακόμα τελεσίδικα, κι έτσι υπάρχουν ακόμα περιθώρια για την Ελλάδα για ελιγμούς και συμμαχίες.

Αυτή είναι η πραγματικότητα πάνω στην οποία θα πρέπει να συζητήσουμε τη σχέση της χώρας μας με την Δύση, και –δυστυχώς–  με την Ε.Ε. Από την άλλη, βέβαια, η σχέση μας με τη Γερμανική Ευρώπη παραμένει εξ ίσου, και χειρότερα, αποικιακή.

Έτσι, η συζήτηση περί της χειραφέτησης της χώρας αναγκαστικά πρέπει να γίνει στο πλαίσιο ενός διμέτωπου αγώνα.

Αντί να συζητάμε για την ρητορική της «αμέσου εξόδου από την Ε.Ε.» που εκτός ότι παραμένει ρητορική καθώς δεν στερείται οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής βάσης, κινδυνεύει να μας ωθήσει στο άλλο άκρο της δορυφοριοποίησής μας στην Τουρκία, θα έπρεπε να συζητούμε για τους όρους συγκρότησης μιας Βαλκανικής συνιστώσας, πάνω στον άξονα συμμαχιών με την Βουλγαρία και τη Σερβία για αρχή.

Ας σκεφτούμε μόνο, πόσο διαφορετική (και καλύτερη) θα ήταν για μας η κατάσταση, αν είχαμε το μυαλό μας στη θέση του κατά την δεκαετία του 1990 και αν δεν γυρνούσαμε την πλάτη μας στα Βαλκάνια με τον τρόπο που το κάναμε. Σε αλληλεπίδραση κι αλληλοκάλυψη, η οικονομίες της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Σερβίας θα παρείχαν συνθήκες μεγαλύτερης αυτονομίας και αυτάρκειας και στους 3, ενώ τότε τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά, ακόμα και στις διεθνείς συμμαχίες της χώρας, διότι ένα μπλοκ 3 χωρών, και 30 εκατομμυρίων ανθρώπων μπορεί πολύ πιο εύκολα να ‘παίξει’ με τη Ρωσία ή την Κίνα, και με πολύ καλύτερους όρους, απ’ ό,τι ο καθένας μόνος του. Για να μην αναφερθούμε στην μεγιστοποίηση της γεωπολιτικής συμμαχίας και των 3, καθώς θα δημιουργούνταν ένας άξονας που σχεδόν τέμνει κάθετα και οριζόντια την Χερσόνησο του Αίμου, δημιουργώντας ένα ενιαίο χώρο από τη Μαύρα Θάλασσα, μέχρι την Αδριατική, και από το λιβυκό Πέλαγος μέχρι την Κεντρική Ευρώπη.

Αυτό ο Νταβούτογλου το είχε καταλάβει πολύ καλά, και γι’ αυτό από το 1995, υποστηρίζει μια ενεργό τουρκική πολιτική στον «μουσουλμανικό βαλκανικό άξονα» ως αντίβαρο σε μια ενδεχόμενη σύμπραξη Ελλάδας και Σερβίας, η οποία και θα δημιουργούσε προϋποθέσεις αυτονόμησης της ευρύτερης περιοχής από τα αποικιακά συμφέροντα Δύσης και Ανατολής. (Πηγή:Εδώ).

Βέβαια, εδώ ο Νταβούτογλου έκανε τεράστιο σφάλμα, καθώς υποτίμησε την ακατανίκητη δύναμη της εθελοδουλίας και της ηλιθιότητας των ελλαδικών ελίτ: Αντί όλων αυτών, η Ελλάδα του 1990 συνέπραξε, αφού ο Σαμαράς υποκλίθηκε στον Γερμανό υπουργό εξωτερικών Γκένσερ (τυχαίο; δε νομίζω), στην δολοφονική πολιτική διάλυσης των Βαλκανίων, και -αργότερα- σε μια πολιτική ταυτόχρονα ευρωλιγούρικη και τουρκολιγούρικη… Τα αποτελέσματα γνωστά σε όλους.

Βάσει όλων αυτών, το 1992 ο Γιώργος Καραμπελιάς σ’ ένα κείμενό του (δημοσιευμένο στο εξαντλημένο «Ελλάδα, μια χώρα των συνόρων») έγραφε: Η Ευρώπη είναι η τακτική, τα Βαλκάνια, η στρατηγική. Αυτό το διαλεκτικό σχήμα, αντιστοιχεί στις ανάγκες του «διμέτωπου» αγώνα ενάντια στην διπλή (και ίσως και «ταυτόχρονη») αποικιοποίηση της χώρας που αξιώνουν Τουρκία και Γερμανία. Και αυτή η «κύρια αντίθεση» είναι που διαμορφώνει τη συγκεκριμένη στάση έναντι της Ε.Ε.

άρδην-ρήξη