Θερισμός -Αλωνισμός στην Αλίαρτο

Το μεγαλύτερο μέρος των φωτογραφιών ανήκουν στο προσωπικό αρχείο του Κου Σίμου Ν. Ηλία, από έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των Κωπαϊδικών 2008 παρουσιάζουμε σήμερα σπάνιες φωτογραφίες από αγροτικές εργασίες-αγροτικά μηχανήματα της εποχής 1940-1950.

Τον ευχαριστούμε για τη διάθεση μέρους του αρχείου του.

Νίκος Λάμπρου

Όταν ωριμάζουν τα στάχια, αρχίζει ο θερισμός. Όλοι πάλι ανάστατοι στα χωριά, γιατί όλοι σχεδόν οι κάτοικοι άλλος λίγα, άλλος πολλά, κάτι είχαν να θερίσουν. [Θέρος- τρύγος- πόλεμος] είναι εκείνα που σηκώνουν τον αγροτικό κόσμο στο πόδι. Πρέπει να μαζέψουν γρήγορα τη σοδιά τους να ασφαλισθούν για το χειμώνα. Δεν αναβάλουν καθόλου τη δουλειά, γιατί λένε δεν ξέρουν τι καιρό θα κάνει αύριο.

Πρωί-πρωί με τα δρεπάνια στο χέρι, νέοι Μεσήλικες και γέροι ξεκινούν για τη δουλειά. O θερισμός πριν λίγες δεκαετίες, γίνονταν με τα δρεπάνια Αργότερα εμφανίστηκαν οι θεριστικές μηχανές. Αυτές όμως χρησιμοποιούνταν σε χωρά φια πεδινά και που είχαν κάπως μεγάλη έκτα ση. Για τα ορεινά, όπως είναι τα χωριά μας, ήταν και θα είναι για πάντα πολυτέλεια. Τούτο γιατί δεν υπάρχουν συνεχόμενες εκτάσεις, από τη μια μεριά και από την άλλη το έδαφος είναι επικλινές και δεν είναι προσιτό για να εργασθούν τέτοιου είδους μηχανήματα.

Πριν ακόμα βγει ο ήλιος, οι θεριστές βρίσκονται στο χωράφι. Πιάνουν τα στάχια με το αριστερό χέρι και τα κόβουν με το δρεπάνι που κρατούν στο δεξί τους. Τα κάνανε χερόβολα και τα τοποθετούσαν μπροστά τους κάτω και μέσα στο φρεσκοθερισμένο έδαφος. Τα χερόβολα μαζευόντουσαν, γίνονταν δέματα, (δεμάτια). Δένονταν με πλεξούδες που έκαναν με μακριά στάχυα, που τα έβαζαν για να μην σπάνε στο δέσιμο από το βράδυ στο νερό να (μουσκέψουν), όπως έλεγαν. Δούλευαν χωρίς ανάπαυλα μέχρι το μεσημέρι. Όταν δυνάμωνε το λιοπύρι, και η ζέστη γινόταν ανυπόφορη, λίγη ξεκούραση κάτω από τον ίσκιο ενός κοντινού δέντρου ήταν απαραίτητη.

Εδώ έπαιρναν και το μεσημεριανό τους φαγητό. Απαραίτητη στο τραπέζι η σκορδαλιά και το λαδόξυδο. Τρώγανε λίγο και ελαφρύ φαγητό, λόγω της αφόρητης ζέστης που επικρατεί πάντοτε το μήνα τούτον, τον Ιούνιο που τον λένε και θεριστή. Ύστερα από λίγη ανάπαυση κάτω από το δένδρο, πάλι δουλειά μέχρις αργά το βράδυ με το τραγούδι στα χείλη.

Στα χωράφια μεσημέρι, μες στην αντηλιά

πάνω, κάτω, οι θεριστάδες, δρώνουν στη δουλειά.

Μέσ’ στον ήλιο τα δρεπάνια λάμπουνε περισσά

Φραπ’ τα στάχια, μεστωμένα, στρώνονται χρυσά.

Καλομελετούν τ’ άγόρια, τραγουδούν οι νιες,

Κι’ άλλοι κουβαλούν δεμάτια, στρώνουν θημωνιές,

Βλογημένος πάντα ο κόπος κ’ η δουλειά τιμή.

Όλ’ η χώρα περιμένει το γλυκό ψωμί.

Αργά το βράδυ. Το σούρουπο συνήθως, γύριζαν κατάκοποι στα σπίτια τους. Όταν τελείωνε ο θερισμός μετέφεραν τα δεμάτια στ’ αλώνια και περίμεναν τη μέρα που θα έρχονταν η σειρά τους για το αλώνισμα.

O ΑΛΩΝΙΣΜOΣ

Τα χρυσοκίτρινα στάχια σε δεμάτια στοιβαγμένα σε θημωνιές στ’ αλώνια, περιμένουν την ώρα του αλωνισμού. Ανυπομονούσαν επίσης με αγωνία και οι γεωργοί νάρθει η ώρα να αλωνίσουν τα στάχυα. Βιάζονται να βάλουν το καινούργιο σιτάρι, την καινούργια σοδιά, στ’ αμπάρια τους για να φτιάσουν το πρώτο ψωμί απ’ το πρωτάλεστο σιτάρι. Τα αλώνια στα χωριά, βρίσκονται σε μέρος κατάλληλο. Πρέπει να φυσά αέρας, όσο το δυνατό πιο έντονα, για να ξεχωρίζει το άχυρο από τον καρπό. O αλωνισμός γίνεται με άλογα. Πρώτη δουλειά να μεταφέρουν τα δέματα στο αλώνι και να κάνουν θημωνιές. Αυτό γίνεται αμέσως μετά το θερισμό για να παίρνουν τη σειρά τους για τον αλωνισμό. Τη μέρα του αλωνισμού ξηλώνουν τις θημωνιές και απλώνουν τα στάχυα ολόγυρα, στρώνουν τις θημωνιές .Όταν το αλώνι ετοιμασθεί, δένουν τα άλογα από έναν πάσσαλο που βρίσκεται στο κέντρο του αλωνιού με μία γερή τριχιά, που τυλίγεται και ξετυλίγεται όταν τα άλογα γυρίζουν γύρω στο αλώνι. Έτσι πατιέται όλος ο χώρος που έχουν στρωθεί τα στάχυα και σιγά-σιγά τρίβονται και αποχωρίζονται από τον καρπό. Εκτός από αυτόν υπήρχε και άλλος τρόπος αλωνισμού με τη δοκάνη. Ήταν ένα εργαλείο που αποτελούνταν από δυο φαρδιές σανίδες ενωμένες, που στο κάτω μέρος έχουν αρκετές κοφτερές σιδερένιες λεπίδες. Η δοκάνη σέρνεται με τα άλογα, πάνω στην οποία κάθεται ο ζευγολάτης. Έτσι γυρίζοντας ολημέρα μέσα στο λιοπύρι, πάνω στη δοκάνη γύρω στο αλώνι, τρίβονται τα στάχυα. Αργά το απόγευμα, μαζεύουν τα τριμμένα στάχια και τον καρπό μαζί σε ένα μακρόστενο σωρό το (λαμνί), όπως το ονομάζουν και περιμένουν να φυσήξει ο αέρας

Όταν άρχιζε το αεράκι, με ένα ξύλινο εργαλείο, με διχάλες που το έλεγαν δικέλλι, φτυάριζαν τα στάχυα και τα έριχναν προς τα πάνω. Ξεκαθάριζε έτσι στην αρχή το χοντρό άχυρο που το μετέφερε μακρύτερα πιο πέρα ο αέρας. Αυτή η δουλειά συνεχίζονταν μέχρις ότου τελείωνε ο σωρός. Αργότερα το ξαναπερνούσαν, κάνοντας την ίδια εργασία, με ένα ξύλινο φτυάρι, για να φύγει και το ψιλό άχυρο. Τέλος ότι δεν είχε ακόμα καθαρίσει, το μάζευαν ξέχωρα σε μια άκρη και το περνούσαν από ένα μεγάλο δερμάτινο κόσκινο το (δρυμόνι). Όταν καθάριζε το μετρούσαν με το κουβέλι. Ήταν αυτό ένα ειδικό ξύλινο δοχείο που έπιανε 10 οκάδες σιτάρι. το έβαζαν στα σακιά και το μετέφεραν με τα ζώα στα σπίτια τους και τα έριχναν μέσα στο αμπάρι. Το αμπάρι ήταν ένα μεγάλο κατασκεύασμα από σανίδες καλά εφαρμοσμένες μεταξύ τους, που έπαιρνε μέσα του 1000-1500 οκάδες σιτάρι. Στο κάτω μέρος είχε ένα ειδικό σύρτη. Εκεί έβαζαν το σάκο, τραβούσαν το σύρτη και το σιτάρι γέμιζε το σάκο. Το άχυρο το μετέφεραν μέσα σε ειδικά δίχτυα (βριζόνια) στους αχυρώνες και έτσι εξασφάλιζαν και την τροφή για τα ζώα τους το χειμώνα.

Το μεγαλύτερο μέρος των φωτογραφιών ανήκουν στο προσωπικό αρχείο του Κου Σίμου Ν. Ηλία, από έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των Κωπαϊδικών 2008 παρουσιάζουμε σήμερα σπάνιες φωτογραφίες από αγροτικές εργασίες-αγροτικά μηχανήματα της εποχής 1940-1950.

Τον ευχαριστούμε για τη διάθεση μέρους του αρχείου του.

Νίκος Λάμπρου

138. Αγροτικές εργασίες από την οικογένεια Ρούλια Δημήτρη.

157. Θεριζοαλωνιστική Μουράτη Βαγγέλη.

146. Θεριζοαλωνιστική Μουράτη Βαγγέλη.

134. Πατόζα. Ρούλιας Γιώργος και Καραμάνος Κώστας.

145. Θεριζοαλωνιστική Μουράτη Βαγγέλη.

140. Αρχές δεκαετίας 1950. Θεριζοαλωνιστική COCKSHUTT του Ηλία Σίμου. Ρέντζος Ανδρέας, Ηλίας Κωστής, Νικολάου Νίκος.

126. Αύγουστος 1940. Βουνό το άχυρο μετά τον αλωνισμό. Συγκεντρώνεται στα σακιά, για τροφή των αλόγων τον χειμώνα. Πάνω στο κάρο Κουτσούρης Γιώργος.

142. Αρχές δεκαετίας 1950. Θεριζοαλωνιστική COCKSHUTT του Ηλία Σίμου. Πάνω Κώνστας Τάκης, Ηλίας Κωστής. Κάτω Ηλία Ασήμω, Ρούλιας Γιώργος, Ηλίας Νίκος Γ.