Προοίμιο
Καθημερινή γκρίνια: «χάθηκαν οι χαρισματικοί ηγέτες! Σχεδόν από όλη την Ευρώπη! Δεν υπάρχουν πλέον Ηγέτες με όραμα για να τακτοποιήσουν τα πάντα και οι λαοί να είναι ευτυχισμένοι»! Λες και υπάρχει μια μόνιμη συνταγή ηγεσίας! Θαρρείς και υπάρχουν ηγέτες που «γεννιούνται έτοιμοι» να κυβερνήσουν τους λαούς τους! Παλαιότερα ήταν και κληρονομικό δικαίωμα, βέβαια, εάν δεν ήταν εντολή «μεταφυσικής φύσεως»! Και εάν, δεχθούμε, ότι υπάρχουν τέτοιες «χαρισματικές» προσωπικότητες, άραγε, εμείς οι πολλοί θα συμφωνήσουμε να τους ψηφίσουμε; Γιατί η πλειονοψηφία εκλέγει τους ηγέτες. Εμείς που θέλουμε να ζούμε σε δημοκρατικό πολίτευμα, στο οποίο κυβερνάει ο Λαός, θα κατορθώσουμε να συμφωνήσουμε σε κάποιο Πρόσωπο; Ή, τουλάχιστο. σε κάποιο πρόγραμμα κοινής ωφέλειας, όταν ο καθένας μας θέλει εκείνο που γουστάρει ή εξυπηρετεί το δικό του ατομικό συμφέρον του;
Από την άλλη πλευρά όσοι ασχολήθηκαν με τα κοινά απορρίπτονται όλοι τους συλλήβδην; Όχι βέβαια. Μήπως οι ευθύνες είναι μοιρασμένες; Μήπως η Δημοκρατία διαχέει την εξουσία στους πολλούς, αλλά και οι πολλοί οφείλουν να είναι σε θέση να διαχειριστούν την εντολή; Γιατί περί λαϊκής εντολής πρόκειται. Η ευθύνη ανήκει σε όλους μας, αναλογικά βέβαια, αλλά οπωσδήποτε ο καταμερισμός ευθύνης υπάρχει.
Ας προσπαθήσουμε μια απλή προσέγγιση με γνώμονα την αλήθεια, όσο πικρή και εάν είναι. Κανένας μας δεν επιβάλλεται στην αλήθεια. Εκείνη επιβάλλεται σε όλους μας!.
Εισαγωγή
Ο πιο πολύπλοκος ζωντανός οργανισμός είναι ο ανθρώπινος, από την λεπτότατη λειτουργία του οποίου αναδύονται, με άγνωστο μέχρι τώρα τρόπο, οι λεπτότατες αναδύσεις: η συνείδηση και το πνεύμα του ανθρώπου. Ακόμη, όμως, πιο πολύπλοκοι οργανισμοί είναι, φυσιολογικά, τα ανθρώπινα σύνολα, η οικογένεια, οι κοινότητες, τα κράτη κλπ. από οποία αναδύονται κάθε λογής απρόσμενες, ως εάν θαύματα, αναδύσεις: οι επιστήμες, οι τέχνες και ο ανθρώπινος πολιτισμός.
Το πιο κλασσικό ανθρώπινο σύνολο συνιστά ο Λαός. Όταν είναι εναρμονισμένος εσωτερικά με κοινές αξίες και ενταγμένος στο περιβάλλον συνιστά ζωντανό οργανισμό και αναδίδει θετική ενέργεια. Άλλως βρίσκεται σε κατάσταση κατάπτωσης και εντροπίας, ήτοι φθοράς, οπότε καθίσταται ένα απλό συνονθύλευμα. Ουσιαστικά χάνει την οντότητά του και καταρρέει. Τότε λέμε ότι βρισκόμαστε σε κρίση. Τότε τα άτομα αναζητούν τον ηγέτη, που θα αναλάβει τις ευθύνες για τη σωτηρία τους. Αυτό έγινε πολλές φορές στην ιστορία του ανθρώπου. Προσωπικότητες μεγάλου κύρους κατόρθωσαν να ενώσουν τα άτομα, συνήθως με τη βία, να δημιουργήσουν Λαό, ήτοι μια ζωντανή οντότητα, από την οποία αναδύθηκαν δυνάμεις προόδου. Απειράριθμοι, όμως, λαοί εξαφανίσθηκαν, λόγω έλλειψης συνοχής.
Τα γεγονότα μας δίνουν την εντύπωση, ότι επαναλαμβάνονται, αλλά αυτό είναι αυταπάτη, καθόσον οι συνθήκες δεν είναι ποτέ ίδιες. Τα πάντα αλλάζουν και μάλιστα η ζωή πορεύεται συνεχώς προς μια μεγαλύτερη πολυπλοκότητα. Οι συνθήκες, κατά τις οποίες οι άνθρωποι, χωρίς βούληση, ακολουθούσαν τους άρχοντες τους, που περιβάλλονταν από εξόχως υπεράνθρωπες, δήθεν, ικανότητες έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Από την εποχή του Διαφωτισμού και με αυξανόμενο ρυθμό οι αυθεντίες καταργούνται εν ονόματι της ισότητας, τάση που τελικά οδήγησε στο μηδενισμό της αξιοκρατίας.
Ήδη, η εξουσία πηγάζει από τον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος αποφασίζει για την ζωή του κινούμενος κατά βάση στον προσωπικό του ζωτικό χώρο ενδιαφερόντων. Η έννοια του λαού, που πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια συνιστούσε τον Δήμο, ως στοιχείο απόλυτα συγκεκριμένο, λόγω μικρών πληθυσμών των πόλεων – κρατών, σήμερα αλλοιώνεται και μαζί με αυτόν 2 εκφυλίζεται και η έννοια της (άμεσης) Δημοκρατίας, το ανθρωπινότερο πολίτευμα, μέσα σε μια πλημμυρίδα ποικιλίας λαών με τεράστιες διαφορές.
Ενώ οι διαστάσεις της Γης «μίκραιναν» αφάνταστα λόγω των τεράστιων επιτευγμάτων της τεχνολογίας στις επικοινωνίες και παράλληλα η θεϊκή εντολή «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και κατακυριεύσατε αυτής…» έχει ήδη, μάλλον, υλοποιηθεί, ένα απέραντο άγχος για το αύριο έχει καταλάβει τους απανταχού συνανθρώπους μας. Η καλή τύχη και η ευημερία είναι συνυφασμένα άρρηκτα με τα όσα συμβαίνουν στην άλλη άκρη του πλανήτη μας.
Αρχηγοί που ελέγχουν, εμπνέουν, καθοδηγούν και εξασφαλίζουν την ευημερία όλων, δεν γίνονται πια αποδεχτοί από άτομα τα οποία, με αυταπάτη, συνήθως, πιστεύουν ότι κατέχουν την όλη αλήθεια.
Η έννοια του έθνους – κράτους που δημιουργούσε μια ομογενή οντότητα με κοινά χαρακτηριστικά (γλώσσα, θρησκεία, καταγωγή κοκ) φαίνεται να αντικαθίσταται με μια μορφή κράτους με κοινές νομικές και πολιτικές αξίες, ήτοι ένα είδος συνύπαρξης με έναν «συνταγματικό πατριωτισμό» (Χάμπερμας).
Η Δημοκρατία λειτουργεί, όταν υπάρξει μια κοινή βάση στον τρόπο του σκέπτεσθαι, του συναισθάνεσθαι και του πράττειν ενός σημαντικού ποσοστού πολιτών που θεωρείται κρίσιμο στη λήψη αποφάσεων, τόσο για το ατομικό και προπαντός για το γενικό καλό. Είμαστε υποχρεωμένοι να αναζητήσουμε ηγέτες, όχι για να σηκώσουν όλο το κοινωνικό φορτίο, απαλλάσσοντας τον πληθυσμό από κάθε ευθύνη, αλλά να μπορούν να ενεργούν ως ηγέτες, στα όποια καθήκοντα ασκούν και να συντονίζονται μεταξύ τους. Η κοινωνία απαιτεί όλη την κλίμακα ικανοτήτων, που συνθέτουν ένα σύνολο αρμονικό, από το οποίο να αναδύονται νέες ποιότητες που δεν τις έχουν τα μεμονωμένα μέλη - άτομα.
Η μοναδικότητα της ηγεσίας ως αρετής
Η ηγεσία δεν είναι ακριβώς, όπως το να σπουδάσει κάποιος την οποιαδήποτε επιστήμη. Απλούστατα γιατί ο ανθρώπινος κόσμος δεν είναι εύτακτος και προβλέψιμος, όπως είναι, περίπου, ο φυσικός κόσμος. Ούτε υπάγεται στους φυσικούς νόμους για όλα τα θέματα, λόγω της ανθρώπινης ιδιαιτερότητας να έχουμε δική μας ελεύθερη βούληση.
Η ηγεσία έχει πολλά στοιχεία που ανήκουν στη σφαίρα της Τέχνης. Σήμερα, σχεδόν όλοι οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι ηγέτες διαμορφώνονται και δεν γεννιούνται έτοιμοι. Πιο συγκεκριμένα μάλλον αυτοπραγματώνονται, παρά πλάθονται από τους εξωτερικούς παράγοντες. Επίσης, ότι κανένας ηγέτης δεν ξεκινάει να γίνει αποκλειστικά ηγέτης, αλλά μάλλον διακατέχεται από τη σφοδρή επιθυμία να εκφράσει ολοκληρωτικά και ελεύθερα τον εαυτό του. Οι ηγέτες δεν θέλουν να αποδείξουν τον εαυτό τους, αλλά είναι προσκολλημένοι στο να τον εκφράσουν. Αυτή η διαφορά είναι σημαντική και κρίσιμη, γιατί αναδεικνύει, ως ηγέτες εκείνους τους ολίγους που δύνανται να άγουν, από τους πολλούς που άγονται.
Η διαδικασία να γίνει ένας ηγήτορας ταυτίζεται με εκείνη του να καταστήσει τον εαυτό του μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Να δομήσει ένα ιδιαίτερο «είναι», το οποίο να είναι σε θέση να τον εκφράσει. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι εκφράζει τον εαυτό του, όπως τα ορμέμφυτά του τον οδηγούν, γιατί τότε άγεται από αυτά. Εναρμονίζει τον εαυτό του με το κοινωνικό σύνολο ακολουθώντας ενσυνείδητα τις κοινές αξίες που έχουν διαμορφωθεί στην ανθρώπινη πορεία. Κατά βάση μαθαίνει, με την ενσυνείδητη βούλησή του, έχοντας περάσει υποχρεωτικά, πριν φτάσει στην αυτονομία, από το βραχύ στάδιο της ετερονομίας, κατά το οποίο έμαθε το «άρχεσθαι». (Ας θυμηθούμε το γνωστό γνωμικό της ΣΣΕ: «άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήσει»).
Το ότι συνιστά βασική αξία στη συλλογική μας ζωή η ηγεσία δεν αμφισβητείται από κανέναν. Την επιζητούμε όλοι μας για να λύσει όλα σχεδόν τα προβλήματά μας και εμείς να απολαμβάνουμε τα αγαθά. Είναι, όμως, αρετή η ηγεσία, καθόσον, απαιτεί ανάπτυξη ψυχικής και πνευματικής δύναμης για πράξη του γενικού καλού. Είναι, μάλιστα, πολυσύνθετη, καθόσον αναδύεται από την εναρμόνιση βασικών αρετών, όπως της αντίληψης της πραγματικό- 3 τητας, της συναισθηματικής καλλιέργειας και της ηθικής ακεραιότητας. Ο αυθεντικός ηγέτης γνωρίζει και ικανοποιείται να πράττει πρώτα το γενικό καλό και έπειτα το ατομικό. Αυτό συνιστά την ειδοποιό διαφορά του.
Τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά, τα οποία διαφοροποιούν τον ηγέτη από τα λοιπά επαγγέλματα και λειτουργήματα συνοψίζονται στα παρακάτω:
• Καινοτομεί και δεν αντιγράφει. Αναπτύσσει και δεν συντηρεί απλά.
• Στηρίζεται και εμπιστεύεται τους ανθρώπους και δεν κολλάει στο σύστημα.
• Εμπνέει και δεν αρκείται απλά στον έλεγχο.
• Αναζητεί πρώτιστα το πώς και το πότε και όχι απλά το τι και γιατί.
• Οραματίζεται έναν ευρύ ορίζοντα, δεν αποφεύγει τα λάθη του και εκλαμβάνει την δυσκολία, ως πρόκληση.
• Δεν είναι δημιούργημα απλής εκπαίδευσης. Αναπτύσσεται σταδιακά ακολουθώντας τα βασικά βήματα παιδείας για μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα.
• Αυτοπροικίζεται με τις αρετές: της αυτογνωσίας, της ορθής αντίληψης του όλου περιβάλλοντος. Διαθέτει αυξημένη ενσυναίσθηση. Δρα με οδηγό το ένστικτο. Σέβεται τους οργανισμούς που ανήκει. Φέρνει τους ανθρώπους κοντά του εμπνέοντας εμπιστοσύνη με την ολοκληρωμένη προσωπικότητά του, με τη σταθερότητα στις αποφάσεις του που στηρίζονται στην αρμονία λόγων και πράξεων. Διακατέχεται από καθοδηγητικό πάθος και τελικά σφυρηλατεί το μέλλον κινούμενος μέσα στο χάος.
Αποτιμήσεις
Η δημοκρατία είναι το πιο ευαίσθητο πολίτευμα που επινόησε η ανθρώπινη διάνοια. Συνιστά την πιο λεπτή συλλογική ανάδυση, που προέρχεται από την αρμονική σύνθεση άπειρων παραγόντων. Επιτυγχάνεται σπάνια, όπως όλες οι υψηλές αναδύσεις (πολιτισμός, αγάπη κοκ). Απαιτεί ολιστική θεώρηση σχεδόν όλων των αξιών και την αναλογικά άριστη σύνθεσή τους. Πρέπει να συνδυασθούν ταυτόχρονα και αρμονικά: η ισότητα, η ελευθερία, η αδελφοσύνη, η αξιοπρέπεια, η προσωπική ιδιαιτερότητα, η ισονομία, η κοινή αλήθεια, η ευγένεια, η ενσυναίσθηση, η Οικογένεια, η Πατρίδα, η Θρησκεία και τόσες άλλες αξίες, ώστε να αναδυθεί μια υγιής δημοκρατία. Η αποκλειστική επιδίωξη μιας μόνον αξίας οδηγεί στην καταστροφή της δημοκρατίας. Η πλήρης πχ. ισότητα οδηγεί στον μηδενισμό. Η άκρατη ατομική ελευθερία φέρνει την αναρχία, η έλλειψη αδελφοσύνης προκαλεί αδιέξοδα κοκ.
Η δημοκρατία απαιτεί πρόσωπα και όχι απλά άτομα. Ο άνθρωπος μόνον ως πρόσωπο μπορεί να μετέχει ενεργά στα σύνολα, καθόσον τότε, και μόνον τότε, μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες των πράξεών του. Αυτό ακριβώς απαιτεί η δημοκρατία. Το κάθε μέλος της φέρνει ακεραία την ευθύνη των πράξεών του και δεν τις μεταθέτει στις πλάτες του άλλου ή τον ξένο παράγοντα ή σε έναν ηγήτορα.
Η δημοκρατία απαιτεί το άριστο (αυτό που αρμόζει) μέτρο σε όλες τις συνιστώσες της. Κάθε υπερβολή είναι καταστροφική. Ακόμη και αυτή η «αδελφοσύνη» σε υπερβολή προκαλεί συσπειρώσεις, από τις οποίες αναδύονται μίση και έχθρες.
Τα άτομα με ολοκληρωμένη προσωπικότητα καθίστανται πρόσωπα και ικανά μέλη της δημοκρατίας και τότε απολαμβάνουν τα αγαθά της, καθόσον έχουν αποδεχθεί ενσυνείδητα και τις δεσμεύσεις της, ως προσωπικά τους υποχρεωτικά καθήκοντα.
Οι κλασσικοί ηγέτες του παρελθόντος που θεωρούσαν τον λαό μια άβουλη μάζα και ποίμνιό τους δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν για μεγάλο χρόνο, γιατί προφανώς στηρίζονται σε ανακρίβειες και ψευδεπίγραφα χαρίσματα και είναι αρεστοί σε ανθρώπους που βλέπουν μόνον το ατομικό συμφέρον. Σύντομα προκαλείται απογοήτευση και ο «λαός» αναζητεί άλλους ηγέτες που θα σηκώσουν την προσωπική ευθύνη του καθενός μας!
Οι ηγέτες της εποχής μας και του μέλλοντος πρέπει να στηρίζονται στην αντικειμενική αλήθεια, να έχουν όραμα που να εμπνέει τις ψυχές των υγιών πολιτών και να αφορά στο γενικότερο καλό.
4 Επίλογος
Οι Στρατιωτικοί Ηγήτορες συνιστούν ειδική κατηγορία, λόγω των ειδικών συνθηκών ενάσκησης των καθηκόντων τους. Γαλουχούνται ολιστικά στα στρατιωτικά Σχολεία και δια βίου ηγούνται του πολυτιμότερου ανθρώπινου υλικού, της νεολαίας μας. Αναδεικνύονται, βασικά, στο πεδίο της μάχης, η σταδιοδρομία τους ταυτίζεται με την ίδια την ζωή τους αφοσιωμένοι στο ύπατο αγαθό της ακεραιότητας της Πατρίδας μας.
Στην εποχή της ειρηνικής περιόδου και υγιούς Δημοκρατίας οι Ηγέτες δεν αναδεικνύονται, όπως σε ανώμαλες καταστάσεις μέσα από «ασύμμετρους» αγώνες πόλεων και βουνών. Αναφύονται στα κλασσικά φυτώρια ανατροφής σωστών πολιτών. Η υγιής Οικογένεια σε συνδυασμό με το εύρυθμο Σχολείο μέσα σε μια Κοινωνία που ενθαρρύνει την ανάδειξη των πιο ικανών, συνιστούν τους καλύτερους χώρους ανάπτυξης της υγιούς ανθρώπινης προσωπικότητας.
Το οξυγόνο της ηγεσίας είναι η υγιής και ευρεία ολιστική αγωγή, για κοινή ανάπτυξη του σκέπτεσθαι την αλήθεια, του συναισθάνεσθαι το ωραίο και του πράττειν το γενικό αγαθό.
Από τη διαδικασία αυτή αναδύονται πολλοί νέοι, οι οποίοι με την δική τους προσπάθεια αναδεικνύουν τις προσωπικές τους αρετές, ώστε να μπορούν να αποδώσουν δημιουργικό έργο από ηγετικές ή διοικητικές θέσεις. Αλλά προ παντός μπορούν, ως ελεύθεροι άνθρωποι, να επιλέγουν μεταξύ τους τους πλέον άξιους στις κύριες αποστολές του γενικού καλού.
Το ιδεώδες κάθε δημοκρατικού Λαού είναι: Η πλειονοψηφία, η οποία ως κρίσιμο ποσοστό λαμβάνει αποφάσεις, οφείλει να συνίσταται από πολίτες ηθικής ευθύνης.
Κοντολογίς, η ολιστική παιδεία διαπλάθει τους πολίτες με ολοκληρωμένη προσωπικότητα, οι οποίοι αναδεικνύουν και εκλέγουν, μόνον, με αξιοκρατικά κριτήρια, τους ηγέτες στις υγιείς Δημοκρατίες.
Δύσκολο οπωσδήποτε. Όχι όμως, ακατόρθωτο!
Εκεί, θαρρούμε, θα πρέπει να στραφεί η κύρια προσπάθεια της Πολιτείας, αλλά και όλων μας.
Ιούνιος 2020
0 Σχόλια