Διαδικτυακές διαλέξεις για τον Κηφισό

Από τον Eric Laufer, M.A., και τον δρα Πέτρο Κουνούκλα

Τετάρτη 20 Οκτωβρίου 2021

Δύο διαδικτυακές διαλέξεις για τον Κηφισό διοργανώνει το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών στο πλαίσιο της σειράς διαλέξεων «DAInsights».

Ο Eric Laufer, M.A., θα δώσει διάλεξη (στα γερμανικά) με τίτλο «Bauforschung zur Stadtmauer von Tithorea (Phokis)» και ο δρ Πέτρος Κουνούκλας με τίτλο «Reconstructing prehistoric topography in the Phokean Kephissos valley» (στα αγγλικά).

Για να εγγραφείτε προκειμένου να παρακολουθήσετε τις διαλέξεις, πατήστε εδώ.

Ο Βοιωτικός Κηφισός καλύπτει μια έκταση περίπου 60 χιλιομέτρων. Περνά από τους νομούς Φωκίδας, Βοιωτίας σχηματίζοντας όμορφα  τοπία, αλλά και αρδεύοντας μεγάλες πεδινές εκτάσεις της περιοχής.

Στην αρχαιότητα ο ποταμός λατρευόταν σαν Θεός. Ήταν ένας Θεός με δύο πρόσωπα, καθώς από τη μια πλευρά έδινε νερό στα χωράφια των κατοίκων της περιοχής, αλλά από την άλλη τα νερά του σχημάτιζαν την λίμνη Κωπαΐδα που ήταν πηγή ασθενειών και κυρίως ελονοσίας

Οι αρχαίοι είχαν προσωποποιήσει τον Κηφισό. Τον εμφάνιζαν με κέρατα στο κεφάλι, σαν ταύρο.

Τα παιδιά του Κηφισού Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Κηφισός απέκτησε 9 παιδιά:

Τον Ετέοκλο από την Ευίππη εγγονή του Αθάμαντα, δεύτερου βασιλιά του Ορχομενού. 

Την Μέλαινα, η οποία από τον Ποσειδώνα απέκτησε τον Δελφό επώνυμο βασιλιά της πόλης των Δελφών. 

Την Θυία, πρώτη ιέρεια του Διονύσου στους Δελφούς. Θεωρείται κατά μια παράδοση μητέρα του Δελφού από τον Απόλλωνα. 

Την νύμφη Δαυλίδα, που έδωσε το όνομά της στην πόλη Δαυλίδα της Φωκίδας. 

Την νύμφη Λιλαία, που έδωσε το όνομά της στην αρχαία πόλη Λιλαία της Φωκίδας. 

Την Κλεοδώρα, νύμφη του βουνού Παρνασσού της Φωκίδας, η οποία από τον Ποσειδώνα απέκτησε τον Παρνασσό. 

Την νύμφη Κωρυκία, η οποία από τον Απόλλωνα απέκτησε τον Λύκωρο, που κατά μια άλλη παράδοση ήταν παππούς του Δελφού. 

Την νύμφη Κυρτωνία που έδωσε το όνομά της στην αρχαία πόλη Κυρτώνη ή Κύρτωνες κτισμένη Βόρεια της λίμνης Κωπαΐδας. 

Την νύμφη Κασταλία που έδωσε το όνομά της σε μια αρχαία πηγή στους Δελφούς και το νερό της οποίας εθεωρείτο δώρο του Κηφισού στους Λιλαιείς. 

Σύμφωνα με τον μύθο οι ντόπιοι έριχναν στον ποταμό ιερές πίτες ζυμαρικών ή γλυκισμάτων και άλλα αντικείμενα, τα οποία ισχυρίζονταν ότι εύρισκαν να βγαίνουν από την πηγή.

 Στο χωριό Λιλαία διπλά στον ποταμό υπάρχουν ακόμη απομεινάρια από το ιερό που είχαν χτίσει οι αρχαίοι για τη λατρεία της Αρτέμιδας. Εκεί λατρευόταν και ο θεοποιημένος ποταμός Κηφισός

Ο Βοιωτικός Κηφισός που παλαιότερα ονομαζόταν Μαυρονέρι, πηγάζει από τις πλαγιές της Γκιώνας, της Οίτης και του Παρνασσού στο νομό Φωκίδας. Τα νερά του χύνονταν στη λίμνη Κωπαΐδα και για αυτό στην αρχαιότητα την ονόμαζαν “Κηφισσίς Λίμνη”. 

Ήταν η μεγαλύτερη λίμνη στην Ελλάδα. Όμως, το 1931 έγιναν αποστραγγιστικά έργα και η λίμνη αποξηράνθηκε. Από τότε τα νερά του Κηφισού καταλήγουν μέσω τεχνητής σήραγγας στη λίμνη Υλική στη Βοιωτία, βόρεια της Θήβας. 

Η λίμνη Υλίκη παρείχε νερό στην τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα από το 1959. Πριν να γίνει αποξήρανση οι κάτοικοι ζούσαν και καλλιεργούσαν στις όχθες της λίμνης. Όμως, πολλές φορές τα νερά φούσκωναν, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται οι καλλιέργειες. 

Το 1848 τα νερά της Κωπαΐδας ανέβηκαν πάνω από δέκα μέτρα και έφτασαν μέχρι τα πρώτα σπίτια που είχαν χτιστεί στη Λιβαδειά

Παράλληλα, η λίμνη εξαιτίας των βαλτωδών νερών της ήταν πηγή ελονοσίας που μεταφερόταν στους κατοίκους από τα κουνούπια. “Στα τέσσερα παιδιά τα τρία πεθαίνουν από την ελονοσία. Οι πιο ωραίες επαρχίες του βασιλείου έχουν γίνει έτσι ακατοίκητες, από το μόλυσμα που ξεπήδησε από τις άγονες και τις πλημμυρισμένες ελώδεις εκτάσεις” ανέφερε ο διπλωμάτης Henri Belle το 1861. Με την αποξήρανση τα κρούσματα ελονοσίας άρχισαν να μειώνονται

Μετά την αποξήρανση μεγάλες εκτάσεις εκχερσώθηκαν και καλλιεργήθηκαν. Απασχολήθηκαν χιλιάδες εργάτες. Οι βασικές καλλιέργειες στην περιοχή είναι τα σιτηρά και το βαμβάκι. Στρέμματα δόθηκαν επίσης σε μισθωτές αλλά και για κοινωφελή έργα, όπως δρόμους και διώρυγες. Μέχρι σήμερα τα νερά του Κηφισού καλύπτουν τουλάχιστον το 50% των αρδευτικών αναγκών της πεδιάδας της Κωπαΐδας.