Δέκα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο της σπουδαίας ερμηνεύτριας Δόμνας Σαμίου που αφιέρωσε τη ζωή της στη συγκέντρωση και μελέτη της ελληνικής μουσικής παράδοσης. Έφυγε από τη ζωή στις 10 Μαρτίου 2012. Η προσφορά της αναγνωρίστηκε και έξω από τα ελληνικά σύνορα και το έργο της έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις. Γεννήθηκε στην Καισαριανή το 1928 από Μικρασιάτες πρόσφυγες γονείς. Το δημοτικό τραγούδι ανακάλυψε κοντά στον δάσκαλο Σίμωνα Καρά το 1941 ενώ το 1963 ξεκίνησε την προσωπική της έρευνα με επιτόπιες καταγραφές σε όλη τη χώρα.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα μοναδικό ντοκουμέντο, με ιστορικό ενδιαφέρον, γυρισμένο το 1977:
ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΡΑΔΥΑ
ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ
(video)
Μια εκπομπή του Γιώργου Παπαστεφάνου αφιερωμένη στη Δόμνα Σαμίου και στο δημοτικό τραγούδι το οποίο υπηρέτησε σε όλη τη διάρκεια της ζωής της. Μέσα από την αφήγηση της ίδιας για τη ζωή της και το έργο της, σκιαγραφεί την προσωπικότητά της, καταγράφει τον τρόπο που εργάζεται και παρουσιάζει εικόνες από το προσωπικό της αρχείο. Παράλληλα η εκπομπή κάνει αναφορά σε παράλληλες προσπάθειες διάσωσης της δημοτικής παράδοσης παρουσιάζοντας φορείς διατήρησης πολύτιμου παραδοσιακού μουσικού υλικού στον τόπο μας.
Η Δόμνα Σαμίου μιλάει για την πρώτη της επαφή με το δημοτικό τραγούδι, για τη μαθητεία της κοντά στον μουσικοδιδάσκαλο και ερευνητή της ελληνικής μουσικής παράδοσης Σίμωνα Καρά και για τους λόγους που την παρακίνησαν το 1963 να αρχίσει τα ταξίδια της στην επαρχία για επιτόπια έρευνα και για τη συγκέντρωση μουσικού υλικού για το προσωπικό της αρχείο με δικά της μηχανήματα. Μιλάει για τη δημιουργία των δημοτικών τραγουδιών, για τα παλαιότερα δημιουργήματα της δημοτικής ποίησης, τα ακριτικά τραγούδια που ανάγονται στους βυζαντινούς χρόνους αλλά και για τα τελευταία δημοτικά τραγούδια που γίνανε στα χρόνια της Κατοχής με θέμα τις μαζικές εκτελέσεις αμάχων στην Ήπειρο και την Πελοπόννησο.
Ιδιαίτερος λόγος γίνεται στα πρώτα μουσικά της ακούσματα, στο μικρασιάτικο και το ρεμπέτικο τραγούδι, από τα οποία πήγασε η αγάπη της για την παραδοσιακή μουσική. Η ίδια αφηγείται μνήμες από τα παιδικά της χρόνια στις παράγκες του προσφυγικού καταυλισμού της Καισαριανής, καθώς οι γονείς της ήταν Μικρασιάτες πρόσφυγες που έφθασαν στην Ελλάδα το 1922. Ως μέλος της χορωδίας του Σίμωνα Καρά αρχίζει η σχέση της και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας όπου αργότερα, το 1954, προσλαμβάνεται στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής. Το 1971 ο Διονύσης Σαββόπουλος την πείθει να τραγουδήσει για πρώτη φορά μπροστά σε κοινό σε μπουάτ στην Πλάκα.
Η Δόμνα Σαμίου εξομολογείται στην εκπομπή τη σχέση της με το τραγούδι, υπογραμμίζοντας πως δεν είναι επαγγελματική αλλά ότι «τραγουδά μόνο όπου πιστεύει πως εξυπηρετεί τη διατήρηση και τη διάδοση του δημοτικού τραγουδιού στην ατόφια του μορφή» και μάλιστα σε εποχή που το γνήσιο δημοτικό τραγούδι ήταν απαξιωμένο από τον κόσμο και από τους ίδιους τους λαϊκούς δημιουργούς και συνθέτες. Αναφέρεται τέλος σε όσα διδάσκει το δημοτικό τραγούδι στις νέες γενιές.
Στη συνέχεια η εκπομπή παρουσιάζει φορείς που δραστηριοποιούνται στον τόπο μας για τη συλλογή, την επιστημονική καταγραφή και τη διάσωση της μουσικής παράδοσης: Τον Εθνικό Μουσικό Σύλλογο του Σίμωνα Καρά, το Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και το Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, με πλάνα από τους χώρους που στεγάζονται οι πολύτιμες συλλογές τους.
Σε μια από τις σπάνιες τηλεοπτικές του εμφανίσεις ο μελετητής και δάσκαλος Σίμων Καράς μιλάει για τους σκοπούς του «Συλλόγου προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής», που ίδρυσε το 1929 όπου ανέπτυξε μέχρι το τέλος της ζωής του μία πολύπλευρη και σημαντική δραστηριότητα. Ειδική αναφορά κάνει στη Χορωδία Εθνικών Τραγουδιών και στις ραδιοφωνικές ηχογραφήσεις της, ενώ περιλαμβάνονται στιγμιότυπα από την ώρα της διδασκαλίας του στην αίθουσα της Σχολής του Συλλόγου.
Στην εκπομπή μεταδίδονται στιγμιότυπα από εμφανίσεις της Δόμνας Σαμίου σε κοινό καθώς και πλάνα από ηχογράφηση σε στούντιο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Η Δόμνα Σαμίου ερμηνεύει τα τραγούδια: «Δεν είναι Αυγή να Σηκωθώ» (Βουρλά, Μικρά Ασία), «Τζιβαέρι», «Αρμενάκι» και «Παιδιά της Σαμαρίνας». Στο «Λουλούδι της Μονομπασιάς», τη Δόμνα Σαμίου που παίζει και τουμπελέκι, συνοδεύουν οι μουσικοί: Πέτρος Αθανασόπουλος-Καλύβας, κλαρίνο, Στέφανος Βαρτάνης, βιολί, Σταύρος Αδριανός, λαούτο.
Ο Διονύσης Σαββόπουλος μιλάει για τη Δόμνα Σαμίου, την κοινή τους εμφάνιση επί σκηνής στις μπουάτ «Ροντέο» και «Κύτταρο» και αναφέρεται στη σπουδαία συμβολή της ως ερμηνεύτριας και τη διαμεσολάβηση του δημοτικού τραγουδιού με το κοινό.
Τέλος, προβάλλεται σπάνιο στιγμιότυπο από τη συνάντηση της Δόμνας Σαμίου με τον διάσημο βιολιστή Γεχούντι Μενουχίν, σε γυρίσματα που έγιναν στην Καισαριανή το 1977 για πρόγραμμα της Γαλλικής τηλεόρασης. Η Δόμνα Σαμίου τραγουδά το πολίτικο «Έχε γεια Παναγιά» έχοντας δίπλα της λαϊκούς οργανοπαίχτες από τη μουσική της ομάδα και τον διάσημο δεξιοτέχνη Γιεχούντι Μενουχίν να τη συνοδεύει στο βιολί.
Για την εκπομπή αντλήθηκαν κομμάτια από τη σειρά «Μουσικό Οδοιπορικό» (1976-77) με σκηνοθέτες τους Ανδρέα Θωμόπουλο και Φώτο Λαμπρινό, όπως και υλικό του Λάκη Παπαστάθη.
Έτος παραγωγής: 1977
Σκηνοθεσία: Δάφνη Τζαφέρη
Ημερομηνία πρώτης προβολής: 13 Δεκεμβρίου 1978
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
0 Σχόλια