Η Αρχαία Αλίαρτος-Ιστορία και Πολιτισμός

Tο βιβλίο του κ. Π. Βαρβαρούση για την Αρχαία Αλίαρτο  με τίτλο "Η Αρχαία Αλίαρτος - Ιστορία και Πολιτισμός" βρίσκεται ήδη στα ράφια των βιβλιοπωλείων και οι δημότες μας μπορούν να το αποκτήσουν με σημαντική έκπτωση(μόνο στα βιβλιοπωλεία Αλιάρτου).

 

Εμείς  έχουμε τη χαρά να σας παρουσιάσουμε το εξώφυλλο και τους προλόγους του βιβλίου, που έχουν γράψει ο συγγραφέας και ο Διευθυντής Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Βοιωτίας κ. Β. Αραβαντινός.

Στο εξώφυλλο του βιβλίου απεικονίζεται η Αρχαία Ακρόπολη της Αλιάρτου, έργο του ζωγράφου Θανάση Παπαλαμπρόπουλου (Sou Lee), που είναι και ο γελοιογράφος της εφημερίδας μας...

Πρόλογος Βασιλείου Αραβαντινού

Η πρόταση, να διαβάσω και να προλογίσω ένα βιβλίο για την αρχαία, βοιωτική πόλη Αλίαρτο, γραμμένο μάλιστα όχι από έναν ειδικό μελετητή του κλάδου της αρχαιογνωσίας αλλά από ένα γνωστό πανεπιστημιακό καθηγητή, δόκιμο θεράποντα των πολιτικών επιστημών, με ξάφνιασε ως ευχάριστη πρόκληση. Είχα όμως το προαίσθημα, πως, τουλάχιστον αυτή τη φορά, η εργώδης προσπάθεια και ο γνήσιος ενθουσιασμός, που διέκρινα, προοιώνιζαν κάτι νέο και λυσιτελές για την ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου και έτσι την αποδέχθηκα.
Τη σταδιοδρομία του συγγραφέα, που ξεκίνησε με την πνευματική πατρότητα και τις νοητές υποθήκες της φιλοπατρίας και της επιμονής για γνώση και πρόοδο, δύο εκλεκτών συντοπιτών του Κ. Μπέλιου και Αντ. Κεραμοπούλλου, την οδηγεί και τη φωτίζει το παράδειγμά τους. Στη μνήμη αμφοτέρων αφιερώνεται το βιβλίο. Με την  πρώτη επιτροχάδην ανάγνωση, προκύπτει ότι παντού επιπολάζει η αγωνία της αναμέτρησης με τη γνώση, ξεχειλίζει η αγάπη για την ιστορία του τόπου, αναδύεται η επίγνωση της ευθύνης για την κληρονομιά, μιας από τις πιο υποβλητικές περιοχές του αρχαίου κόσμου. 
 Η Αλίαρτος συνιστά ένα μοναδικό συνδυασμό παρελικώνιας και συνάμα παραλίμνιας πόλης και υπαίθρου χώρας. Πλησιάζει νωχελικά την όχθη της λίμνης και απρόσμενα υψώνεται με απότομο γκρεμό πάνω από τα νερά της. Ξεφυτρώνει στην καρδιά της Βοιωτίας, στη σκιά του Ελικώνα και σε ελάχιστη απόσταση από την Κοιλάδα των Μουσών. Η περιοχή  θέλγει κυριολεκτικά τον ενήμερο επισκέπτη, λάτρη των προαιώνιων  ναών της φύσης και των κυρίαρχων στοιχείων της.
Η φόρτιση από την ιερότητα των θεοβάδιστων χώρων και της μολπής του μεγάλου Ασκραίου, όπως αποκαλούν  τον Ησίοδο οι ποιητές των χρόνων του Αυγούστου, αποτελεί το πρώτιστο και ανομολόγητο ερέθισμα του συγγραφέα, που διαπερνά το έργο του. Αλλά το συναπάντημά του με τις μούσες της Ιστορίας και της Τέχνης είναι εξίσου αναπόφευκτο.  Η πόλη που έσβησε το νικητή της αθηναϊκής δημοκρατίας, Λύσανδρο, είναι η ίδια που δυο αιώνες αργότερα εξαφανίστηκε από τους Ρωμαίους. Μια πρόγευση πικρή για την ελευθερία του ελληνικού κόσμου. Το ποτάμι της, βαμμένο με το αίμα του νεαρού Λόφι, θυμίζει μια ακόμη θυσία για την αγάπη της πατρίδας. Εδώ μυθολογείται ο τάφος της Αλκμήνης. Στην όχθη της φύτρωνε ο περίφημος κάλαμος για τον αυλό του Προνόμου, του υμνητή της δόξας του Επαμεινώνδα. Οι προαιώνιες καταβολές του τόπου συνομιλούν ευθέως με το ιστορικό και καλλιτεχνικό υποσυνείδητο του συγγραφέα.
Διαπιστώνω ακόμη και κάτι άλλο: ότι όλες οι μυθολογικές αναφορές, που περνούν μέσα από την ποίηση και από τη διαχρονική ονοματοθεσία, καταλήγοντας στο σημερινό τόπο και στον ιστορικό χρόνο, στάθηκαν κυριολεκτικά σύντροφοι     του βιβλίου στη μακρά πορεία της συγγραφής του. Ο Διόνυσος και η πηγή Κισσούσα, ο Τειρεσίας και η Τιλφούσα, η λανθάνουσα ομηρική Ωκαλέη, αναδύονται σήμερα από την αφάνεια των αιώνων, ιδεατά και απτά, με τα ίχνη τους να οδηγούν τα βήματα του αυριανού ανασκαφέα, στις βαθύσκιες πλαγιές του Ελικώνα και στην αρχαία χώραν των Αλιαρτίων.
  Η πρώτη ματιά στην έγκυρη τεκμηρίωση, των υποσημειώσεων και της κριτικής επιλογής της βιβλιογραφίας προϊδεάζει τον ειδικό για την ποιότητά του βιβλίου. Η προσεκτική ανάγνωση δεν θα τον διαψεύσει. Χωρίς να ανέβει στην ησιόδεια Ιπποκρήνη, στην κορφή του Ελικώνα, αναζητώντας τα αιώνια νάματα της υπέρτατης έμνευσης και σοφίας, θα ξεδιψάσει και θα ξαποστάσει στη σκιά του βουνού, πλάι στην Κισσούσα. ΄Αλλωστε το νερό της, κατά τον Πλούταρχο, «είχε χρώμα κρασιού, έλαμπε κι ήταν καθάριο και γλυκόπιοτο». Δικαιολογημένα αφού οι νύμφες έλουσαν εκεί τον μικρό Διόνυσο!
Αν η Βοιωτία ήταν η Βηθλεέμ της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, τότε η Αλίαρτος, υπό κροτάφοις Ελικώνοιο, μοιάζει με το Σπήλαιο και τη Φάτνη της.
Βασίλειος Αραβαντινός

Διευθυντής Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Βοιωτίας

  Πρόλογος Συγγραφέα

Η κεντρική Βοιωτία αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες περιοχές της Ελλάδας, όπου διαδραματίστηκαν στην αρχαιότητα κρίσιμα γεγονότα που επηρέασαν το ρου της ελληνικής ιστορίας. Στο χώρο αυτό ιδρύθηκε σειρά πόλεων, σε μικρή απόσταση η μια από την άλλη, λόγω του εύφορου και ειδυλλιακού περιβάλλοντος που πρόσφεραν η λίμνη Κωπαΐδα και οι καταπράσινοι λόφοι του Ελικώνα με τα άφθονα νερά τους.

Περιηγητές του δέκατου ένατου αιώνα χαρακτήρισαν την περιοχή αυτή «φυσικό θέατρο», στο οποίο τιμητική θέση κατείχαν γνωστές θεότητες, νύμφες και ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Στο κέντρο αυτού του θεάτρου βρίσκεται η Αλίαρτος που οι ποιητές την αποκάλεσαν «χλοερή» (Όμηρος) και «υδρηλή» (Νόννος).

Στο βιβλίο αυτό γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί η ιστορία και ο πολιτισμός της αρχαιότατης αυτής πόλης και να αναδειχθούν τα επιτεύγματα του απώτερου παρελθόντος, τα οποία δημιούργησε η τοπική κοινωνία και σχολιάζουν εκτενώς σε δημοσιεύσεις τους σύγχρονοι ερευνητές, ιδιαίτερα από το χώρο της ιστορίας, της αρχαιολογίας και της κλασικής φιλολογίας. Για την αξιόπιστη ανάδειξη των πολιτισμικών ευρημάτων βασιστήκαμε ιδιαίτερα σε πρωτογενές υλικό, σε αρχαία κείμενα, καθώς και σε επιγραφές και ψηφίσματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη.

Αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Όμηρος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφών, ο Πλούταρχος, ο Πολύβιος, ο Τίτος Λίβιος, ο Διόδωρος, ο Παυσανίας, ο Στράβων, ο Απολλόδωρος κ.ά., αναφέρονται στην Αλίαρτο προσφέροντας μια εικόνα του ιστορικού και πολιτισμικού εύρους της μικρής αυτής πόλης στο κέντρο της Βοιωτίας.

Στόχος τής ενασχόλησής μας με τη συγκεκριμένη θεματική  είναι να συμβάλουμε στην προβολή μιας περιοχής με πανάρχαια ιστορία και πολιτισμό, καθώς και στην προστασία του πολιτισμικού πλούτου της, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει, μεταξύ άλλων, και στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Το πλεονέκτημα, άλλωστε, των αρχαίων Αλιαρτίων που ζούσαν στο δρόμο των «θεοπρόπων», μεταξύ Κωπαΐδας και Ελικώνα, σ’ ένα «στρατηγικής σημασίας πέρασμα» για τις μετακινήσεις στον άξονα Βορρά-Νότου, συνεχίζει να υπάρχει και στη σύγχρονή μας εποχή με τον τουριστικό άξονα Αθήνας-Θήβας-Δελφών, στον οποίο διακινούνται κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες τουρίστες.

Πολύτιμη συνδρομή στην ολοκλήρωση αυτής της επίπονης προσπάθειας πρόσφεραν ο Διευθυντής της Θ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κ. Βασίλειος Αραβαντινός, καθώς και η αρχαιολόγος κ. Αθηνά Παπαδάκη, τους οποίους θα ήθελα να ευχαριστήσω για τις εύστοχες και ουσιαστικές παρατηρήσεις τους. Σφάλματα ή παραλείψεις που ενδεχομένως υπάρχουν στο κείμενο βαρύνουν αποκλειστικά και μόνο το συγγραφέα.

Επίσης, ευχαριστώ τις Αρχές της Αλιάρτου, ιδιαίτερα το δήμαρχο κ. Αλέξανδρο Βίτση, για τη στήριξη του εγχειρήματος. Σημαντική βοήθεια στην ολοκλήρωση της μελέτης αυτής πρόσφερε και η σύζυγος μου Παναγιώτα, καθηγήτρια φιλόλογος, διδάκτωρ κλασικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Μονάχου, η οποία μετέφρασε και επιμελήθηκε τα αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα που παρουσιάζονται στο βιβλίο. Τέλος, ευχαριστώ και κατοίκους της Αλιάρτου για τις πολύτιμες πληροφορίες τους, ιδιαίτερα την κ. Βενετία Κατσιφή-Ζώτα και τον κ. Αστέριο Μελετίου, καθώς και το ζωγράφο κ. Θανάση Παπαλαμπρόπουλο, ο οποίος αφιλοκερδώς φιλοτέχνησε το εξώφυλλο της παρούσας έκδοσης.



Ιανουάριος 2010

Πάρις Βαρβαρούσης

Βήμα Αλιάρτου