Οι αυλές των σχολείων - Συνεκτικό σημείο για τα παιδιά όλες τις ώρες και ημέρες

Του Στέφανου Ν. Καμπά

Η αυλή είναι μέρος του σχολείου και ο χρόνος που περνούν τα παιδιά μας σε αυτή αποτελεί μέρος της σχολικής λειτουργίας

Στο προαύλιο τα παιδιά παίζουν, συναντιούνται, επικοινωνούν, διασκεδάζουν, ξεκουράζονται κλπ. κατά συνέπεια η διαμόρφωση και αξιοποίησή του, πρέπει να συνδυάζει με ασφάλεια και να αναδεικνύει όλες αυτές τις ανάγκες τους.

Η αγάπη των παιδιών για το σχολείο και τη μάθηση, περνάει έτσι κι αλλιώς από τη σχολική αυλή κι αυτό ξεκινάει κάθε πρωί από ένα χαρούμενο κι ευγενικό καλωσόρισμα την ώρα της πρώτης συγκέντρωσής τους.

“Η αυλή του σχολείου θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στους χαρισματικούς χώρους όπως η γειτονιά, δηλαδή τόπος συναντήσεων και απρογραμμάτιστης κίνησης κατά τα διαλείμματα, που παρέχει ψυχολογική ασφάλεια, αλλά και χώρος άμεσης εποπτείας, όπου τα πάντα φαίνονται από τον επόπτη δάσκαλο.” ¹

Τα παιδιά χρειάζεται να έχουν και την ευκαιρία και τα μέσα να παίζουν στο σχολείο τους.

Το παιχνίδι είναι μέρος της σχολικής ζωής κι αποτελεί μια δημιουργική διαδικασία.

Κι όταν λέμε παιχνίδι εννοούμε αυλή.

“Το παιδί μέσα από το παιχνίδι ανακαλύπτει το περιβάλλον. Μαθαίνει να σέβεται και να εκτιμά το ωραίο. Άλλωστε για τα παιδιά το παιχνίδι είναι προτεραιότητα, άμεσο ενδιαφέρον. Προσφέρει ευχαρίστηση, ελευθερία ενώ ταυτόχρονα έχει κανόνες ώστε να λειτουργεί σαν αυτό-αγωγή, ισορροπημένης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του και εκτόνωσης.” ²

Το παιχνίδι και ιδιαίτερα το ομαδικό παιχνίδι και οι κανόνες του, είναι μέρος της αγωγής και της συμπεριφοράς που διδάσκει το σχολείο στα παιδιά.

Η συνεργασία των παιδιών στα παιχνίδια, στα διαλείμματα και τη γυμναστική, συμβάλλει στο να καλλιεργείται μεταξύ τους η αλληλοσυνεννόηση και ο σεβασμός.

Το παιχνίδι είναι σημαντικό για τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Διαμορφώνει πιο ολοκληρωμένους ανθρώπους. Οφείλουμε όλοι να το αναγνωρίσουμε αυτό, εμπλουτίζοντας το σχολικό προαύλιο, με εξοπλισμό που να δίνει ενδιαφέροντα στα παιδιά.

“Η σχολική αυλή στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο δεν αναγνωρίζεται ως χώρος αγωγής.

Διακρίνεται από έλλειψη ευελιξίας στην οργάνωση του χώρου που οδηγεί σε τυποποιημένη χρήση του. Όπως έχει διαπιστωθεί μέσα από έρευνες, σε ένα φτωχό σε ερεθίσματα υπαίθριο χώρο αγωγής όπως η σχολική αυλή, που δίνει ελάχιστες ευκαιρίες για παιχνίδι και κοινωνική συναναστροφή, το παιδί βιώνει ένα κόσμο άσχημο, ανιαρό και συχνά εχθρικό, επικίνδυνο, με κίνδυνο συχνά να υιοθετήσει ανάλογη στάση. Καταφεύγει έτσι σε ορισμένες περιπτώσεις σε καταστροφικές αλλαγές αντιστρατευόμενο τον κόσμο των ενηλίκων που τον θεωρεί εχθρικό. Ο υπαίθριος σχολικός χώρος αποτελεί πλαίσιο και εργαλείο εκπαίδευσης.

Oι σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες αναγνωρίζουν το ρόλο του περιβάλλοντος στην αγωγή και το θεωρούν ως ένα από τους παράγοντες της παιδαγωγικής διαδικασίας και εργαλείο στα χέρια του παιδαγωγού.

O ρόλος της αυλής του σχολείου στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας έχει υποτιμηθεί και αναμφίβολα το στερεότυπο της ασφαλτοστρωμένης αυλής δεν αποτελεί παρά μια υπεραπλουστευμένη οργάνωση χώρου που ανταποκρίνεται και εξυπηρετεί το δασκαλοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας που περιορίζει τη μάθηση στη σχολική αίθουσα.

Mε τη κατάλληλη οργάνωση και τον εξοπλισμό της η σχολική αυλή μπορεί να στηρίξει τις διαδικασίες μάθησης μέσα από την εξυπηρέτηση κατάλληλα σχεδιασμένων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.

Μπορεί να ενισχύσει την ενεργητική αλληλεπίδραση του παιδιού με το περιβάλλον της φύσης, να υποκινήσει και να στηρίξει διάφορες μορφές παιχνιδιού και τύπους συμπεριφοράς πάνω στα οποία η εκπαίδευση προγραμματίζει το έργο της με στόχο τη συνολική ανάπτυξη του παιδιού”. ³

Οι απαγορεύσεις και περιορισμοί, πολλές φορές φέρνουν τα ακριβώς αντίστροφα αποτελέσματα, αφού τα παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να παίξουν δημιουργικά και να “ξεδώσουν” και τότε μεταξύ τους μπορεί να δημιουργούνται εντάσεις και η εκπαιδευτική διαδικασία να χάνει ένα μέρος της χαράς της.

“Μέσα από την υλοποίηση προγραμμάτων ανάδειξης και διαχείρισης της σχολικής αυλής, αποδείχθηκε ότι οι μαθητές είναι ικανοί να φέρουν μεγάλες αλλαγές στο χώρο που περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας τους. Ενδιαφέρονται περισσότερο για το σχολείο τους και τους συμμαθητές τους. Θεωρούν το χρόνο παραμονής τους στο σχολείο πολύ δημιουργικό.

Παρατηρήθηκε ακόμα μείωση των ατυχημάτων στην αυλή του σχολείου, ενώ επιπλέον μειώθηκαν τα απορρίμματα. Οι μαθητές παίζουν ομαδικά παιχνίδια χωρισμένοι σε μεγάλες ομάδες, που τα μέλη τους διαφέρουν ηλικιακά, δηλ. παιδιά από διαφορετικές τάξεις ανήκουν στην ίδια ομάδα”. 

Κι όλα αυτά βέβαια δεν αρκούν να μείνουν στην θεωρητική ανάλυση. Οφείλουμε όλοι μας με την ευθύνη που αναλογεί στον καθένα (εκπαιδευτικοί, γονείς, τοπική αυτοδιοίκηση, ΟΣΚ) να αναγνωρίσουμε αυτές τις ανάγκες και να προχωρήσουμε στην αναδιοργάνωση και τη σύγχρονη αξιοποίηση των σχολικών αυλών :

- Να ενισχύσουμε το πράσινο (φυτά και δέντρα) και να καλλιεργήσουμε την αγάπη για τη φύση και το περιβάλλον. Να τις απαλλάξουμε από το περιττό τσιμέντο.

- Να διακοσμήσουμε πρωτότυπα τα σχολεία χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά, “graffity” και έργα των παιδιών.

- Να τις “εξοπλίσουμε” με θέματα για παιχνίδι.

- Να αποκτήσουν σύγχρονα και ασφαλή αθλητικά όργανα και παιχνίδια.

- Να στρωθούν όπου είναι επικίνδυνες με ειδική προστατευτική επικάλυψη.

- Να αποκτήσουν προσεγμένους χώρους ξεκούρασης και συζήτησης, με παγκάκια, τραπέζια και πέργκολες.

- Να έχουν κατάλληλο φωτισμό.

Σε όλα αυτά δεν είναι πάντα το κυρίαρχο το κόστος, αλλά η διάθεση για δημιουργία στο ξεκίνημα και για δημιουργική αξιοποίηση στη συνέχεια.

Κυρίως πρέπει να έχουμε σαν βασική αρχή ότι η σχολική αυλή αποτελεί το συνεκτικό σημείο για τα παιδιά σε κάθε γειτονιά.

Ο περιορισμός των ελεύθερων χώρων καθιστούν πλέον τις σχολικές αυλές τη μόνη ασφαλή διέξοδο για τα παιδιά.

Τα σχολεία πρέπει να μένουν “ζωντανά” και εκτός του τυπικού ωραρίου.

Με δραστηριότητες -εντός και εκτός των κτιριακών εγκαταστάσεων- από τους συλλόγους των γονιών, το δήμο κλπ. Αλλά κυρίως να διατηρούν τις αυλές ανοιχτές για ελεύθερο παιχνίδι.

Ήδη σε κάποια σχολεία έχει καθιερωθεί να μένουν ανοικτά τα προαύλια όλες τις ημέρες της εβδομάδας και γεμίζουν με παιδιά που αλλιώς δεν θα ήξεραν που να παίξουν και θα ήταν αναγκασμένα να καταφεύγουν σε μερικές αμφιβόλου ποιότητας “αθλητικές ακαδημίες”, που το παιχνίδι μοιάζει άχαρο καθήκον.

Επιδίωξη πρέπει να είναι η αυλή του σχολείου να μην μοιάζει με ένα άδειο τοπίο, όπου τα παιδιά τριγυρίζουν χωρίς σκοπό, αλλά να είναι ένα σύγχρονο “ζωντανό” προαύλιο, οικείο και αγαπητό, που προσφέρει νέα ερεθίσματα στα παιδιά και δυνατότητες παιχνιδιού και διασκέδασης.

Παραπομπές:

1. Μητουλας Νικόλαος- Διδάκτωρ ΕΜΠ, Εκπαιδευτικός – Τεχν. Χρον. Επιστ. Έκδ. ΤΕΕ, II, τεύχ. 1-2 2007

2,4. 1^ο Συνέδριο Σχολικών Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, 2005 - Πρακτικά

3. Μελέτη Γραφείου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ/νσης Εκπ/σης Δυτικής Θεσ/νίκης

www.alfavita.gr