Όρια στη σχέση γονιών-παιδιών (Ά μέρος)

Συντάκτης: Βέρα Λεώβαρι, Ειδική Παιδαγωγός,, 07/07/2011   

Σε ορισμένες περιπτώσεις ακούμε να λένε για παιδιά που κάποτε ήταν εύκολο να ελεγχθούν και που τώρα έχουν το πάνω χέρι. Η Ειδική Παιδαγωγός Βέρα Λεώβαρι αναλύει το ζήτημα της τοποθέτησης ορίων στη σχέση γονιών-παιδιών…

Πολλές φορές οι γονείς αισθάνονται ανησυχία, απογοήτευση, θυμό, αγωνία, λύπη και φόβο όταν τα παιδιά τους που μέχρι τώρα ήταν συνεργάσιμα, ξαφνικά επαναστατούν και γίνονται απότομα. Προσιτά μέχρι σήμερα παιδιά, τώρα μοιάζουν απόμακρα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις ακούμε να λένε για παιδιά που κάποτε ήταν εύκολο να ελεγχθούν και που τώρα έχουν το πάνω χέρι. Γιατί τόσο πολλοί γονείς τρέμουν αυτή τη στιγμή στη ζωή των παιδιών τους; Τι είναι αυτό που μπορεί να κλονίσει μια υγιή και λειτουργική σχέση με τα παιδιά τους; Η αδυναμία τοποθέτησης ορίων σ’ αυτή τη σχέση.

Όριο θεωρείται οτιδήποτε θέτει κάποιον περιορισμό και είναι σημαντικό για μια σωστή σχέση. Τα όρια αντιπροσωπεύουν τους όρους κάτω από τους οποίους συμμετέχουμε ή συνεχίζουμε να συμμετέχουμε σε κάποια δραστηριότητα, π.χ. «Θα σε πάω στην παιδικά χαρά, μόλις καθαρίσεις το δωμάτιό σου». Ή μπορεί να αντιπροσωπεύουν τους όρους κάτω από τους οποίους επιτρέπεται, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό, να λάβει χώρα ή να συνεχιστεί κάποια δραστηριότητα: «Μπορείς να ξαναπάρεις το αυτοκίνητο το επόμενο σαββατοκύριακο, εφόσον το επιστρέψεις την ώρα που συμφωνήσαμε».

Επειδή τα όρια μας βοηθούν να προστατέψουμε τον εαυτό μας στις σχέσεις μας με τους άλλους, μας παραπέμπουν εμφανώς στη φροντίδα του εαυτού μας, μια έννοια άγνωστη στην κουλτούρα μας, εξαιτίας του τρόπου που ανατραφήκαμε.

Ελάχιστοι από μας διαθέτουν την πείρα να θέτουν όρια σε οποιονδήποτε και για κάποιο σοβαρό λόγο. Αν απαντήσετε «ναι» στις περισσότερες από τις παρακάτω ερωτήσεις, θα διαπιστώσετε ότι οι δικοί σας δεν σας έμαθαν να θέτετε όρια:
Όταν είσαστε μικροί, σας έλεγαν ότι οι ανάγκες των άλλων ήταν πιο σημαντικές από τις δικές σας;
Σας αντάμειβαν για τις θυσίες σας και επειδή προσπαθούσατε να είστε αρεστοί στους άλλους;
Σας δίδαξαν να υπακούτε και, όταν δεν το κάνατε, σας ντρόπιαζαν, σας πλήγωναν ή σας τιμωρούσαν;
Σας μάλωσαν επειδή αμφισβητήσατε την εξουσία κάποιου;
Σας δίδαξαν να αποφεύγετε τις διαμάχες με οποιοδήποτε τίμημα;
Σας έλεγαν συχνά ότι ήσαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα ή τις συμπεριφορές κάποιου άλλου;

Οι περισσότεροι από μας πάντως έχουμε ανατραφεί έτσι ώστε να μη θέτουμε όρια, για να αποφεύγουμε τις αρνητικές αντιδράσεις των άλλων.

Η ικανότητα να θέτουμε όρια για να προστατέψουμε τον εαυτό μας αρχίζει όταν πιστέψουμε ότι ο «εαυτός» μας αξίζει να προστατευθεί. Αν έχουμε μάθει ότι η φροντίδα του εαυτού μας θα έχει ως αποτέλεσμα τη διαμάχη, την απόρριψη ή την εγκατάλειψη, τότε όποτε χρειαστεί να θέσουμε κάποιο όριο, προτιμούμε να το αποφύγουμε παρά να πάρουμε το ρίσκο. Εκτός αυτού, οι περισσότεροι από μας έχουμε έλλειψη σωστών μοντέλων.

Στην πλειοψηφία τους, οι ενήλικες της ζωής μας ανήκουν συνήθως σε δύο κατηγορίες: στους θύτες και στα θύματα. Οι θύτες φαίνονται να φροντίζουν τον εαυτό τους, αλλά η άποψή τους για φροντίδα του εαυτού τους δε λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων. Τα θύματα ενεργούν σαν να μην έχουν όρια, είναι άνθρωποι ευχάριστοι, χαριτωμένοι, ευγενικοί, απίστευτα υποχωρητικοί σε βάρος των δικών τους αναγκών. Ωστόσο, με το να μην υπερασπίζονται τη γνώμη τους, όχι μόνο αποφεύγουν πολλές διαμάχες, αλλά καταφέρνουν να δείχνουν «καλοί», να νιώθουν δικαιωμένοι και πιστεύουν ότι οι άλλοι άνθρωποι αναγνωρίζουν τις ανάγκες τους και ενδιαφέρονται να τις καλύψουν.

Όμως, η πραγματική τοποθέτηση ορίων λαμβάνει πάντα υπόψη τις ανάγκες του άλλου και στηρίζεται σε ειλικρινή και άμεση επικοινωνία μάλλον παρά σε παρασκηνιακές ενέργειες και διαίσθηση.

Αν δεν έχετε μάθει να θέτετε όρια πριν αποκτήσετε παιδιά, το να γίνετε γονιός δε θα σας εξασφαλίσει αυτομάτως αυτή την ικανότητα. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από περιορισμούς για να αισθάνονται ασφάλεια και σιγουριά. Ενόσω προσπαθούμε να θέσουμε όρια στα παιδιά μας, μιμούμαστε τα πρότυπά μας –συνήθως τους γονείς μας- παρά τις καλές μας προθέσεις. Μπαίνοντας σ’ αυτή τη διαδικασία το πιθανότερο είναι να γίνετε ακριβώς το αντίθετο των ενηλίκων που σας περιέβαλαν όταν ήσαστε παιδί, πράγμα εξίσου καταστροφικό. Για παράδειγμα, γονείς που μεγάλωσαν με πολλούς περιορισμούς, που θυμούνται ακόμα τον πόνο που ένιωσαν λόγω της αποδυνάμωσης, της στέρησης ή απλώς της ισοπέδωσης που υπέστησαν μπορεί να φτάσουν στο αντίθετο άκρο και να επιβάλουν ελάχιστους περιορισμούς. Οι γονείς αυτοί συγχέουν τη συμπεριφορά που βασίζεται στη στοργή με την επιτρεπτικότητα. Η διαφορά βρίσκεται στα όρια: η στοργική συμπεριφορά τα απαιτεί, η επιτρεπτικότητα τα αγνοεί.

Συνεχίζεται...

 
Η Βέρα Λεώβαρι γεννήθηκε το 1969 και μεγάλωσε στο κέντρο της Αθήνας. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην Παιδαγωγική, Ψυχολογία και Αγωγή Ατόμων με ειδικές ανάγκες. Εδώ και αρκετά χρόνια εργάζεται ως Φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση και είναι μητέρα δύο παιδιών ηλικίας 8 και 5 ετών. Οι προβληματισμοί, οι γνώσεις και κυρίως η εμπειρία την οδήγησαν στη συγγραφή του πρώτου της βιβλίου με τίτλο «Γονείς εν Δράσει», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κ. Μ. Ζαχαράκη.

 

flowmagazine