Η Κωπαΐδα
του Carl Rottmann (1835)
Του Παντελή Μήτσιου, από το Έψιλον της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας
Ξεκινώντας για την Κωπαΐδα, ένα ζεστό καλοκαιριάτικο πρωινό, είχα να ξεδιαλύνω δυό μύθους.
Ο ένας λέει ότι στην πρωινή ομίχλη ή στα απογευματινά παιχνιδίσματα του ήλιου ανάμεσα στις φυλλωσιές των δέντρων, μπορεί να δεις όμορφα κορίτσια να χορεύουν και να τραγουδούν στις δασωμένες όχθες των ποταμιών. Αν πλησιάσεις ή αν αντιληφθούν την παρουσία σου, χάνονται στις πτυχές των δασιών πέπλων του αιθέρα.
Ο δεύτερος, ότι στην περιοχή υφίσταται ένας αμαρτωλός οργανισμός, που έχει σαν σκοπό την αποξήρανση μιας λίμνης που δεν υπάρχει από δεκαετίες.
Η κατάρριψη του δεύτερου μύθου είναι εύκολη υπόθεση. Δεν χρειάζεται κανείς να ψάξει πολύ και σε βάθος για να ανακαλύψει ότι ο Οργανισμός Κωπαΐδας υπάρχει και δεν είναι σφραγίδα. Φυσικά, το αντικείμενο του δεν είναι η αποξήρανση της λίμνης. Αυτή έχει συντελεστεί από ογδοηκονταετίας. Ένα από τα αντικείμενα είναι η αποστράγγιση. Η εννοιολογική συγγένεια της αποστράγγισης με την αποξήρανση, μαζί με την γνώση ότι το παράλογο είναι δομικό συστατικό του ελληνικού κράτους, οδήγησαν στην δημιουργία του δεύτερου μύθου.
Αυτό όμως που δεν είναι μύθος, είναι η εκφρασμένη πρόθεση του κράτους να καταργήσει τον Οργανισμό Κωπαΐδας (Ο.Κ.). Ανιχνεύοντας την πραγματικότητα, ρωτήσαμε ανθρώπους της περιοχής. «Να κλείσει! Τι μας προσφέρει; Μόνο λεφτά ξέρουν να μας παίρνουν» φωνάζει κάποιος στο καφενείο. «Χρόνια ολόκληρα δεν έχει καθαριστεί το κανάλι στο χωράφι μου» λέει άλλος που επίσης επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του «και οι αγροτικοί δρόμοι είναι σε κακή κατάσταση. Που πάνε τα λεφτά που δίνουμε;». Μια βόλτα στην περιοχή δείχνει να δικαιώνει την άποψή του. Αγροτικοί δρόμοι είναι ελλιπώς συντηρημένοι, σκουπίδια επιπλέουν σε κανάλια γεμάτα καλαμιώνες και ξερά δέντρα εμποδίζουν τη ροή των νερών.
Πόσο όμως παρεμποδίζεται το αντικείμενο του Οργανισμού από την κακή κατάσταση των έργων; «Είναι αλήθεια ότι μερικά κανάλια δεν έχουν συντηρηθεί για πολλά χρόνια. Παρεμβαίνουμε συνήθως εκεί που υπάρχουν προβλήματα» δηλώνει ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού, Γεωπόνος και υπάλληλος της Περιφέρειας κ. Παναγιώτης Σταθιάς. «Δυστυχώς όμως, τα χρηματικά διαθέσιμα του Οργανισμού δεν επαρκούν για την περιοδική και πλήρη συντήρηση των έργων υποδομής».
Η μη συντήρηση των έργων μπορεί να προκαλεί επιμέρους προβλήματα αλλά δεν τα καθιστά μη λειτουργικά και αυτό κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Τα χωράφια αποστραγγίζουν επαρκώς, οι αγροτικοί δρόμοι είναι βατοί και οι καταστροφές καλλιεργειών λόγω αστοχίας των έργων είναι ελάχιστες σε σχέση με το μέγεθος της περιοχής. Τότε γιατί φωνάζουν οι αγρότες; Προφανώς γιατί πληρώνουν και απαιτούν τα χρήματά τους να πιάνουν τόπο. Απαιτούν να απολαμβάνουν πλήρως των υπηρεσιών για τις οποίες καλούνται να πληρώσουν. Μπορεί κανείς να τους κατηγορήσει γι’ αυτό; Προφανώς όχι.
Που πάνε τα χρήματά τους λοιπόν; «Το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που εισπράττουμε κάθε χρόνο, διατίθεται στην λειτουργία και συντήρηση των αντλιοστασίων και των φραγμάτων, μέσω των οποίων το νερό φτάνει και διανέμεται στους δικαιούχους» δηλώνει ο Αναπληρωτής Διευθυντής του Ο.Κ., οικονομολόγος κ. Βασίλειος Μιχαήλ. Για τι ποσά μιλάμε; «Μόνο για το αντλιοστάσιο της Υλίκης και μόνο για την ηλεκτρική ενέργεια, δαπανώνται περί τις 3.000 ευρώ ημερησίως» λεει ο μηχανικός του Οργανισμού κ. Τάσος Σταμούλης. «Στις περιπτώσεις που λειτουργεί και το πλωτό αντλιοστάσιο, το ποσό αυτό διπλασιάζεται. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια δεν χρειάστηκε να λειτουργήσει» συμπληρώνει ο ίδιος.
Αν κανείς σκεφτεί ότι στην περιοχή λειτουργούν 35 αντλιοστάσια, το ποσό των 500.000 ευρώ που δαπανάται για ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι εξωπραγματικό. Παρ’ όλα αυτά, τα μαθηματικά, δεν βγαίνουν. Με μέση χρέωση 10 ευρώ ανά στρέμμα, τα τριακόσιες χιλιάδες στρέμματα μπορούν να δώσουν 3.000.000 ευρώ ετησίως, χωρίς να λογαριάζουμε τα έσοδα από άλλες πηγές και έχει τέτοια ο Οργανισμός Κωπαΐδας.
«Ρευστοποιούμε το 25 με 30 % των απαιτήσεών μας» λέει ο κ. Μιχαήλ. «Μην ξεχνάτε ότι ζούμε και λειτουργούμε αποκλειστικά με ίδιους πόρους, δεν παίρνουμε σεντ από τον κρατικό προϋπολογισμό». Με δεδομένο αυτό, η κατάληξη του εγχειρήματος είναι δεδομένη. Οι καλοπληρωτές θα μειώνονται και ενδεχομένως πάψουν να πληρώνουν γιατί θα θεωρούν – και δικαίως – ότι δεν μπορεί να χρηματοδοτούν αυτοί τις υπηρεσίες που απολαμβάνουν άλλοι. «Δυστυχώς δεν έχουμε την τεχνική δυνατότητα να διακόψουμε την παροχή αρδευτικού νερού. Οι αγρότες αντλούν νερό από κανάλια που διέρχονται δίπλα στα κτήματά τους» συνεχίζει ο κ. Μιχαήλ, και συμπληρώνει «Τελευταία, το κράτος μας επιτρέπει να εισπράττουμε τις οφειλές μέσω των Δημόσιων Οικονομικών Υπηρεσιών. Ελπίζουμε ότι το μέτρο αυτό θα αυξήσει την ρευστοποίηση»
Το τελευταίο δείχνει παρήγορο, αλλά είναι; Αποδίδει το μέτρο; «Υπάρχουν δυσκολίες» λέει ο κ. Σταθιάς. «Τα στοιχεία του κτηματολογίου που τηρεί ο Οργανισμός δεν είναι τα καλύτερα και συχνά δεν γνωρίζουμε καν τον ΑΦΜ του πελάτη μας ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που και τα στοιχεία ταυτότητας είναι λάθος». Οι δυσκολίες δεν έχουν τέλος, σκέφτομαι. Σε συνδυασμό με την απουσία μηχανογράφησης η κατάσταση γίνεται τραγική. Ναι, το 2013, ένας Οργανισμός που διαχειρίζεται χρεώσεις, πιστώσεις και κτηματολόγιο 13.000 ατόμων και 300.000 στρεμμάτων, δεν έχει μηχανογράφηση! Φυσικό είναι να σωρεύονται οφειλές. Εικάζουν ότι τα ανείσπρακτα ποσά ανέρχονται στο ποσό των 15.000.000 ευρώ.
«Αν τα παραπάνω χρήματα εισπραχθούν, τότε ο Οργανισμός θα μηδενίσει τα χρέη του προς ΙΚΑ, ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, εργολάβους που αυτή τη στιγμή ξεπερνούν τα 10.000.000 ευρώ και θα συντηρήσει το σύνολο των καναλιών της περιοχής» λέει ο κ. Σταθιάς και δηλώνει ότι από του χρόνου ελπίζει στην πλήρη μηχανογράφηση των υπηρεσιών του Οργανισμού. «Δεν υπάρχει άλλο περιθώριο αν θέλουμε να επιβιώσουμε» καταλήγει.
Αξίζει όμως να επιβιώσει ο Οργανισμός που, στην ιδρυτική του πράξη προβλέπεται να «λειτουργεί κατά τας παραδεδεγμένας αρχάς της ιδιωτικής οικονομίας, με γνώρισμα το γενικώτερον δημόσιον συμφέρον»; Τι θα συμβεί αν πάψει να υπάρχει; Θα προκαλέσει επισιτιστική κρίση στην Αθήνα; Μάλλον όχι. Στην Κωπαΐδα καλλιεργούνται κυρίως βαμβάκι, καλαμπόκι, τριφύλλι. Γενικά, υδροβόρες καλλιέργειες. Το αγροτικό εισόδημα εξαρτάται πλήρως από το νερό που σήμερα τους παρέχεται πρακτικά δωρεάν. Μάλλον, για να είμαστε δικαιότεροι, οι λίγοι πληρώνουν ώστε να μπορούν να ποτίζουν οι πολλοί. Είναι προφανές ότι αυτό οδηγεί σε αδιέξοδο. Το κλείσιμο του Οργανισμού όμως σε καμιά περίπτωση δεν θα λύσει τα προβλήματα, αντίθετα μάλλον θα προκαλέσει άλλα. Σε μια περιοχή τέτοιας έκτασης, η οποία καλύπτει 4 δήμους και εξυπηρετεί κατοίκους δύο περιφερειακών ενοτήτων, η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στην αυτοδιοίκηση δεν είναι λύση. Τι πρέπει να γίνει; Κάποιοι να ασχοληθούν σοβαρά. Να κάνουν αυτό που δεν έκαναν ποτέ μέχρι τώρα: εποπτεία, έλεγχο και διάλογο. Ο κ. Αθανασούλας, πρόεδρος των υπαλλήλων Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων προτείνει «σύνδεση της πληρωμής των οφειλών με την υποβολή δήλωσης ΟΣΔΕ». Ας τον ακούσουν οι αρμόδιοι. Ας φροντίσουν επίσης να ολοκληρώσουν τα διαχειριστικά σχέδια στα υδατικά διαμερίσματα ώστε να προχωρήσει ένα σύστημα κοστολόγησης και τιμολόγησης νερού κάθε χρήσης. Ειδάλλως, όταν το σύστημα καταρρεύσει, οι αγρότες θα βρεθούν στο δρόμο να απαιτούν από «το κράτος» να πληρώσει τα έργα, το ρεύμα, το νερό για να ποτίζουν.
Ο Οργανισμός Κωπαΐδας νοσεί βαριά και χρειάζεται να αλλάξει για να επιβιώσει, όπως το σύνολο της δημόσιας διοίκησης στην Ελλάδα. Υπάλληλοι, αυτοδιοίκηση, αγρότες, κράτος ας καθίσουν κάτω να βρουν λύση. Το έχει ανάγκη η Κωπαΐδα, αυτός ο όμορφος τόπος.
Ήταν αργά το απόγευμα όταν αφήναμε πίσω μας το απέραντο πεδίο και είμαι σίγουρος ότι στις όχθες του καναλιού στα αριστερά του αυτοκινήτου, είδα κορίτσια να χορεύουν ανάμεσα στις φυλλωσιές.
Η κατάρριψη του δεύτερου μύθου είναι εύκολη υπόθεση. Δεν χρειάζεται κανείς να ψάξει πολύ και σε βάθος για να ανακαλύψει ότι ο Οργανισμός Κωπαΐδας υπάρχει και δεν είναι σφραγίδα. Φυσικά, το αντικείμενο του δεν είναι η αποξήρανση της λίμνης. Αυτή έχει συντελεστεί από ογδοηκονταετίας. Ένα από τα αντικείμενα είναι η αποστράγγιση. Η εννοιολογική συγγένεια της αποστράγγισης με την αποξήρανση, μαζί με την γνώση ότι το παράλογο είναι δομικό συστατικό του ελληνικού κράτους, οδήγησαν στην δημιουργία του δεύτερου μύθου.
Αυτό όμως που δεν είναι μύθος, είναι η εκφρασμένη πρόθεση του κράτους να καταργήσει τον Οργανισμό Κωπαΐδας (Ο.Κ.). Ανιχνεύοντας την πραγματικότητα, ρωτήσαμε ανθρώπους της περιοχής. «Να κλείσει! Τι μας προσφέρει; Μόνο λεφτά ξέρουν να μας παίρνουν» φωνάζει κάποιος στο καφενείο. «Χρόνια ολόκληρα δεν έχει καθαριστεί το κανάλι στο χωράφι μου» λέει άλλος που επίσης επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του «και οι αγροτικοί δρόμοι είναι σε κακή κατάσταση. Που πάνε τα λεφτά που δίνουμε;». Μια βόλτα στην περιοχή δείχνει να δικαιώνει την άποψή του. Αγροτικοί δρόμοι είναι ελλιπώς συντηρημένοι, σκουπίδια επιπλέουν σε κανάλια γεμάτα καλαμιώνες και ξερά δέντρα εμποδίζουν τη ροή των νερών.
Πόσο όμως παρεμποδίζεται το αντικείμενο του Οργανισμού από την κακή κατάσταση των έργων; «Είναι αλήθεια ότι μερικά κανάλια δεν έχουν συντηρηθεί για πολλά χρόνια. Παρεμβαίνουμε συνήθως εκεί που υπάρχουν προβλήματα» δηλώνει ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού, Γεωπόνος και υπάλληλος της Περιφέρειας κ. Παναγιώτης Σταθιάς. «Δυστυχώς όμως, τα χρηματικά διαθέσιμα του Οργανισμού δεν επαρκούν για την περιοδική και πλήρη συντήρηση των έργων υποδομής».
Η μη συντήρηση των έργων μπορεί να προκαλεί επιμέρους προβλήματα αλλά δεν τα καθιστά μη λειτουργικά και αυτό κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Τα χωράφια αποστραγγίζουν επαρκώς, οι αγροτικοί δρόμοι είναι βατοί και οι καταστροφές καλλιεργειών λόγω αστοχίας των έργων είναι ελάχιστες σε σχέση με το μέγεθος της περιοχής. Τότε γιατί φωνάζουν οι αγρότες; Προφανώς γιατί πληρώνουν και απαιτούν τα χρήματά τους να πιάνουν τόπο. Απαιτούν να απολαμβάνουν πλήρως των υπηρεσιών για τις οποίες καλούνται να πληρώσουν. Μπορεί κανείς να τους κατηγορήσει γι’ αυτό; Προφανώς όχι.
Που πάνε τα χρήματά τους λοιπόν; «Το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που εισπράττουμε κάθε χρόνο, διατίθεται στην λειτουργία και συντήρηση των αντλιοστασίων και των φραγμάτων, μέσω των οποίων το νερό φτάνει και διανέμεται στους δικαιούχους» δηλώνει ο Αναπληρωτής Διευθυντής του Ο.Κ., οικονομολόγος κ. Βασίλειος Μιχαήλ. Για τι ποσά μιλάμε; «Μόνο για το αντλιοστάσιο της Υλίκης και μόνο για την ηλεκτρική ενέργεια, δαπανώνται περί τις 3.000 ευρώ ημερησίως» λεει ο μηχανικός του Οργανισμού κ. Τάσος Σταμούλης. «Στις περιπτώσεις που λειτουργεί και το πλωτό αντλιοστάσιο, το ποσό αυτό διπλασιάζεται. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια δεν χρειάστηκε να λειτουργήσει» συμπληρώνει ο ίδιος.
Αν κανείς σκεφτεί ότι στην περιοχή λειτουργούν 35 αντλιοστάσια, το ποσό των 500.000 ευρώ που δαπανάται για ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι εξωπραγματικό. Παρ’ όλα αυτά, τα μαθηματικά, δεν βγαίνουν. Με μέση χρέωση 10 ευρώ ανά στρέμμα, τα τριακόσιες χιλιάδες στρέμματα μπορούν να δώσουν 3.000.000 ευρώ ετησίως, χωρίς να λογαριάζουμε τα έσοδα από άλλες πηγές και έχει τέτοια ο Οργανισμός Κωπαΐδας.
«Ρευστοποιούμε το 25 με 30 % των απαιτήσεών μας» λέει ο κ. Μιχαήλ. «Μην ξεχνάτε ότι ζούμε και λειτουργούμε αποκλειστικά με ίδιους πόρους, δεν παίρνουμε σεντ από τον κρατικό προϋπολογισμό». Με δεδομένο αυτό, η κατάληξη του εγχειρήματος είναι δεδομένη. Οι καλοπληρωτές θα μειώνονται και ενδεχομένως πάψουν να πληρώνουν γιατί θα θεωρούν – και δικαίως – ότι δεν μπορεί να χρηματοδοτούν αυτοί τις υπηρεσίες που απολαμβάνουν άλλοι. «Δυστυχώς δεν έχουμε την τεχνική δυνατότητα να διακόψουμε την παροχή αρδευτικού νερού. Οι αγρότες αντλούν νερό από κανάλια που διέρχονται δίπλα στα κτήματά τους» συνεχίζει ο κ. Μιχαήλ, και συμπληρώνει «Τελευταία, το κράτος μας επιτρέπει να εισπράττουμε τις οφειλές μέσω των Δημόσιων Οικονομικών Υπηρεσιών. Ελπίζουμε ότι το μέτρο αυτό θα αυξήσει την ρευστοποίηση»
Το τελευταίο δείχνει παρήγορο, αλλά είναι; Αποδίδει το μέτρο; «Υπάρχουν δυσκολίες» λέει ο κ. Σταθιάς. «Τα στοιχεία του κτηματολογίου που τηρεί ο Οργανισμός δεν είναι τα καλύτερα και συχνά δεν γνωρίζουμε καν τον ΑΦΜ του πελάτη μας ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που και τα στοιχεία ταυτότητας είναι λάθος». Οι δυσκολίες δεν έχουν τέλος, σκέφτομαι. Σε συνδυασμό με την απουσία μηχανογράφησης η κατάσταση γίνεται τραγική. Ναι, το 2013, ένας Οργανισμός που διαχειρίζεται χρεώσεις, πιστώσεις και κτηματολόγιο 13.000 ατόμων και 300.000 στρεμμάτων, δεν έχει μηχανογράφηση! Φυσικό είναι να σωρεύονται οφειλές. Εικάζουν ότι τα ανείσπρακτα ποσά ανέρχονται στο ποσό των 15.000.000 ευρώ.
«Αν τα παραπάνω χρήματα εισπραχθούν, τότε ο Οργανισμός θα μηδενίσει τα χρέη του προς ΙΚΑ, ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, εργολάβους που αυτή τη στιγμή ξεπερνούν τα 10.000.000 ευρώ και θα συντηρήσει το σύνολο των καναλιών της περιοχής» λέει ο κ. Σταθιάς και δηλώνει ότι από του χρόνου ελπίζει στην πλήρη μηχανογράφηση των υπηρεσιών του Οργανισμού. «Δεν υπάρχει άλλο περιθώριο αν θέλουμε να επιβιώσουμε» καταλήγει.
Αξίζει όμως να επιβιώσει ο Οργανισμός που, στην ιδρυτική του πράξη προβλέπεται να «λειτουργεί κατά τας παραδεδεγμένας αρχάς της ιδιωτικής οικονομίας, με γνώρισμα το γενικώτερον δημόσιον συμφέρον»; Τι θα συμβεί αν πάψει να υπάρχει; Θα προκαλέσει επισιτιστική κρίση στην Αθήνα; Μάλλον όχι. Στην Κωπαΐδα καλλιεργούνται κυρίως βαμβάκι, καλαμπόκι, τριφύλλι. Γενικά, υδροβόρες καλλιέργειες. Το αγροτικό εισόδημα εξαρτάται πλήρως από το νερό που σήμερα τους παρέχεται πρακτικά δωρεάν. Μάλλον, για να είμαστε δικαιότεροι, οι λίγοι πληρώνουν ώστε να μπορούν να ποτίζουν οι πολλοί. Είναι προφανές ότι αυτό οδηγεί σε αδιέξοδο. Το κλείσιμο του Οργανισμού όμως σε καμιά περίπτωση δεν θα λύσει τα προβλήματα, αντίθετα μάλλον θα προκαλέσει άλλα. Σε μια περιοχή τέτοιας έκτασης, η οποία καλύπτει 4 δήμους και εξυπηρετεί κατοίκους δύο περιφερειακών ενοτήτων, η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στην αυτοδιοίκηση δεν είναι λύση. Τι πρέπει να γίνει; Κάποιοι να ασχοληθούν σοβαρά. Να κάνουν αυτό που δεν έκαναν ποτέ μέχρι τώρα: εποπτεία, έλεγχο και διάλογο. Ο κ. Αθανασούλας, πρόεδρος των υπαλλήλων Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων προτείνει «σύνδεση της πληρωμής των οφειλών με την υποβολή δήλωσης ΟΣΔΕ». Ας τον ακούσουν οι αρμόδιοι. Ας φροντίσουν επίσης να ολοκληρώσουν τα διαχειριστικά σχέδια στα υδατικά διαμερίσματα ώστε να προχωρήσει ένα σύστημα κοστολόγησης και τιμολόγησης νερού κάθε χρήσης. Ειδάλλως, όταν το σύστημα καταρρεύσει, οι αγρότες θα βρεθούν στο δρόμο να απαιτούν από «το κράτος» να πληρώσει τα έργα, το ρεύμα, το νερό για να ποτίζουν.
Ο Οργανισμός Κωπαΐδας νοσεί βαριά και χρειάζεται να αλλάξει για να επιβιώσει, όπως το σύνολο της δημόσιας διοίκησης στην Ελλάδα. Υπάλληλοι, αυτοδιοίκηση, αγρότες, κράτος ας καθίσουν κάτω να βρουν λύση. Το έχει ανάγκη η Κωπαΐδα, αυτός ο όμορφος τόπος.
Ήταν αργά το απόγευμα όταν αφήναμε πίσω μας το απέραντο πεδίο και είμαι σίγουρος ότι στις όχθες του καναλιού στα αριστερά του αυτοκινήτου, είδα κορίτσια να χορεύουν ανάμεσα στις φυλλωσιές.
Περισσότερα εδώ
0 Σχόλια