ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ με τον δρα ΠΑΝΟ Ν. ΣΤΑΜΟΥ Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ g.kiousis@eleftherotypia.net

Γεννήθηκε στη Λιβαδειά. Είναι ανώτερος αξιωματικός Π.Ν. ε.α., πτυχιούχος, πέρα από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, της Σχολής Πολέμου Ναυτικού, του Οικονομικού Τμήματος του ΕΚΠΑ και διδάκτωρ Ιστορικών Επιστημών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών (Ινστιτούτο Ιστορίας Αγ. Πετρούπολης).

Είναι γραμματέας του Κέντρου Ελληνο-Ρωσικών Ιστορικών Ερευνών (ΚΕΡΙΕ), μέλος της Εταιρείας Βοιωτικών Μελετών, της Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, του Πνευματικού Κέντρου Ρουμελιωτών, μέλος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας κ.ά. πνευματικών σωματείων. Εχει εκδώσει τρία βιβλία και βρίσκονται υπό έκδοση άλλα τρία. Μιλάμε με το δρα Πάνο Ν. Στάμου, πρόεδρο για περισσότερα από δεκαέξι χρόνια του Συλλόγου Λεβαδέων «Λάμπρος Κατσώνης».

- Οι δράσεις σας;

«Ο Σύλλογός μας, πέρα από τις εκδηλώσεις τοπικού και πατριωτικού χαρακτήρα, εκδίδει το ομώνυμο περιοδικό με επικαιρότητα Λιβαδειάς και Λιβαδειτών εκτός Λιβαδειάς και συνεργασίες λογοτεχνικού και ιστορικού περιεχομένου. Επίσης, συνδιοργανώνει κάθε χρόνο με το Δήμο Λιβαδειάς τον εορτασμό μνήμης Λάμπρου Κατσώνη και συμμετέχει στις εκδηλώσεις για τον Κατσώνη που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στην Κάρπαθο, στην Τζια, στη Σκιάθο και αλλού. Το 2004 εγκαινιάσαμε το Μουσείο του στο Κάστρο της Λιβαδειάς με αρχεία, κειμήλια και ενθυμήματά του. Διατηρούμε πολύ καλές σχέσεις και ανταλλαγές με τους ομογενείς της Κριμαίας. Εχουμε υποβάλει και αξιολογούνται θετικά προτάσεις μας για να ιδρυθεί Τμήμα Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Συμφερόπολης, που θα φέρει το όνομα "Λάμπρος Κατσώνης"».

- Ηταν τυχοδιώκτης;

«Ετσι τον παρουσιάζουν ορισμένοι στην Ελλάδα. Ο Λάμπρος Κατσώνης (1752-1805 ή 1806), συνταγματάρχης αρχικά, και αργότερα πλοίαρχος Α' Τάξεως των ρωσικών αυτοκρατορικών δυνάμεων, ιππότης του Στρατιωτικού Τάγματος του παρασήμου του Αγίου Γεωργίου 4ης Τάξεως, σταδιοδρόμησε για πάνω από 35 χρόνια στις τσαρικές δυνάμεις της Ρωσίας. Σύμφωνα με τα Ρωσικά Αρχεία, αλλά και την επιβεβαίωση άλλων πηγών που πρόσφατα ανακαλύψαμε (Βρετανικά και Ολλανδικά Αρχεία κ.ά.), ο Λάμπρος Κατσώνης κατετάγη κατά την περίοδο των Ορλωφικών (1770) στις ρωσικές δυνάμεις, προήχθη την περίοδο αυτή σε υπαξιωματικό και στη συνέχεια προαγόταν πάντοτε στα πεδία των μαχών μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη, που στη συνέχεια μετατράπηκε στο βαθμό του πλοιάρχου Α' Τάξεως, βαθμός αντίστοιχος με τον σημερινό ελληνικό του αρχιπλοιάρχου ή ταξιάρχου. Ως ιππότης κατατάχθηκε στον κατάλογο των Ρώσων Ευγενών, όπως αργότερα και οι δύο γιοι του Λυκούργος και Αλέξανδρος».

- Μέγας ναυμάχος;

«Ο Κατσώνης, όπως και ένας αδελφός του, αλλά και ο ανιψιός του Ευστάθιος Κατσώνης, μαζί με άλλους 5 Λιβαδείτες κατατάχθηκαν στις ρωσικές δυνάμεις, αλλά μέσα από αυτές πολέμησαν για την απελευθέρωση της Ελλάδας κατά τον Α' Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1768-1774) και το Β' Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1787-1791) -όπου έδρασε στην αρχή ως καταδρομέας με ρωσικό καταδρομικό δίπλωμα και στη συνέχεια ως διοικητής του Ρωσικού Στολίσκου της Μεσογείου- στο ελληνικό Αρχιπέλαγος (Αιγαίο και όχι μόνο Πέλαγος), τις Αρχιπελαγικές Εκστρατείες κατά τα ρωσικά αρχεία. Ο αγώνας του για την ανεξαρτησία της πατρίδας του επιβεβαιώθηκε με το γεγονός ότι εκμεταλλεύτηκε την πολιτική υποστήριξη της Μεγάλης Αικατερίνης και αποδεικνύεται και από το Μανιφέστο που εξέδωσε κατά την εποχή της μοναχικής του πολεμικής δράσης τον Μάιο του 1792 (το γνήσιο Μανιφέστο ανακαλύψαμε στα Εθνικά Ολλανδικά Αρχεία, ανάλογο εκείνου που στην Ελλάδα δημοσιεύτηκε ως Φανέρωση). Ειδικά ο Λάμπρος Κατσώνης έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια πολεμικής δράσης εναντίον των Τούρκων από κάθε άλλο Ελληνα ναυμάχο».

- Η ζωή του στη Ρωσία;

«Σύμφωνα πάντοτε με αρχειακές πηγές, ο Λάμπρος Κατσώνης επέστρεψε στη Ρωσία (1795), όπου έγινε δεκτός από την Αικατερίνη τη Β', τη Μεγάλη, με ιδιαίτερες τιμές (τους πρώτους μήνες παρακάθισε 5 φορές κατά απαίτησή της στο ίδιο τραπέζι μαζί της σε εκδηλώσεις της, έλαβε ως δώρο χρηματικές απολαβές 8 χρόνων, δικαιώθηκε πανηγυρικά από Ειδική Επιτροπή και έλαβε καθαρή αποζημίωση περίπου 410 χιλιάδες ρούβλια για ζημιές περιουσιακών του στοιχείων κ.ά.). Ειδικότερα όμως του δωρήθηκε μια έκταση στην Κριμαία, η περιοχή της Λιβαδειάς (Livadia) -υπογράφηκε η λεγόμενη Συμφωνία της Γιάλτας (1945)- όπου είχε εγκατασταθεί στα τελευταία χρόνια του και ασχολήθηκε με το εμπόριο, την αμπελοκαλλιέργεια και την παραγωγή βότκας από σταφύλια».