Ο Μεσαιωνικός Πύργος της Αλιάρτου (Βίντεο)

Το Βίντεο είναι του Χρήστου Παπαδόπουλου

Στην είσοδο της Αλιάρτου, στο δρόμο Θήβας-Αλιάρτου, πάνω από σπηλαιώδες άνοιγμα στην άκρη της αποξηραμένης λίμνης της Κωπαΐδας υψώνεται επιβλητικός μεσαιωνικός Πύργος που ανήκει σε μια σειρά από κατασκευές ίδιου τύπου στη Βοιωτία που λειτουργούσαν ως βάση του δικτύου επικοινωνίας και της άμυνας. Κατασκευάστηκε από Καταλανούς φεουδάρχες της περιοχής σε στρατηγικό πέρασμα και αποτελούσε οχυρό για την προστασία του φεουδάρχη και του αγροτικού πληθυσμού της περιοχής σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής.

Για τη σημερινή Αλίαρτο ο Καταλανικός Πύργος της αποτελεί ξεχωριστό μνημείο, γιατί είναι από τα πιο καλοδιατηρημένα δείγματα μεμονωμένων οχυρωματικών έργων των Σταυροφόρων ιπποτών στην Ελλάδα, παρόλο που τμήμα του έχει καταρρεύσει από σεισμούς.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η βάση του πύργου έχει διαστάσεις 7,93x7,79μ. Το ύψος του είναι 17 μέτρα και ήταν τριώροφος.

Για την ανέγερσή του χρησιμοποιήθηκε εγχώρια πέτρα και υλικά που προέρχονταν από αρχαιο-ελληνικά ή βυζαντινά κτίσματα, με κεραμίδια ή τούβλα ως συνδετικό υλικό. Η λιθοδομή του Πύργου είναι, γενικά, πρόχειρη, αλλά οι γωνίες του κτίσματος είναι οικοδομημένες με τετραγωνισμέ-νους, σχετικά μεγαλύτερου μεγέθους, λίθους, οι οποίοι διασφαλίζουν τη σταθερότητα

O πρώτος και ο τέταρτος όροφος υποστηρίζονταν με πέτρινους θόλους (ο θόλος του τετάρτου ορόφου εκτείνεται από τα ανατολικά προς το νότο), ενώ ο δεύτερος και ο τρίτος όροφος υποστηρίζονταν με ξύλινες δέσμες δοκών. Οι όροφοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους με ξύλινες σκάλες προσαρμοσμένες στο εσωτερικό και εξωτερικό μέρος του κτηρίου με μεγάλες και ισχυρές δοκούς.

Η αίθουσα του τετάρτου ορόφου φωτιζόταν από ένα και μοναδικό παράθυρο που είχε τη μορφή καμάρας (2), το οποίο βρισκόταν σε ευθεία γραμμή πάνω από την είσοδο (3) του τρίτου ορόφου. Το παράθυρο αυτό χρησιμοποιούνταν για την εκτόξευση βλημάτων κατά ανεπιθύμητων επισκεπτών. Η είσοδος του τρίτου ορόφου έκλεινε με ξύλινη πόρτα, η οποία στο εξωτερικό της μέρος είχε ειδική ξύλινη πλατφόρμα από δοκούς που στερεώνονταν σε οπές στον πέτρινο τοίχο. Συνδυασμοί δοκών συνέδεαν τις εξωτερικές σκάλες του Πύργου.

Σε διάφορα σημεία του κτίσματος είχαν κατασκευαστεί μικρά και στενά παράθυρα που χρησίμευαν ως πολεμίστρες για εκτόξευση βελών (4). Στο νότιο μέρος του, τέτοιες πολεμίστρες υπήρχαν στο δεύτερο και τρίτο όροφο, ενώ στο δυτικό και ανατολικό μέρος είναι εμφανείς και στον πρώτο όροφο.

Ο δεύτερος όροφος διαχωριζόταν από τον τρίτο με ξύλινο πάτωμα στηριγμένο σε δέσμες δοκών που ήταν προσαρμοσμένες στους τοίχους του Πύργου.

Υπήρχαν, επίσης, μικρά ξύλινα μπαλκόνια στο εξωτερικό περίζωμα του τοίχου για τον έλεγχο του περιβάλλοντα χώρου. Όπως διαφαίνεται από τις δοκούς βάσης (6), οι δοκοί στερέωσης των ξύλινων κατασκευών μπορούσαν να τοποθετούνται και σε διαφορετικές οπές των εσωτερικών τοίχων. Επομένως, οι κλίμακες θα πρέπει, για λόγους ασφαλείας, να ήταν κινητές (5).

Ο πρώτος όροφος λειτουργούσε ουσιαστικά ως αποθήκη.

Παράλληλες Ιστορίες
Σημείωση. Όλες οι διαδικτυακές πηγές αναφέρουν ότι ο πύργος είναι καταλανικός του 13ου αιώνα. Οι Καταλανοί όμως έγιναν κύριοι της περιοχής μετά το 1318 (δηλ. το 14ο αιώνα). Άρα ο πύργος, αν όντως είναι του 13ου αιώνα, κατασκευάστηκε από τους Φράγκους του Δουκάτου των Αθηνών και χρησιμοποιήθηκε αργότερα, για αιώνες, από τους Καταλανούς. Η πιο πιθανή εκδοχή ίσως είναι ότι κατασκευάστηκε μετά το 1318 και αναφέρεται λανθασμένα του 13ου αιώνα.Οι χρονιές που αρχίζουν από '13' ανήκουν στον 14ο αιώνα και όχι στον 13ο. Είναι σύνηθες λάθος.

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΣΤΑΘΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ, Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Μεταπτυχιακή εργασία «Η αρχιτεκτονική των μεμονωμένων πύργων της Βοιωτίας», Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 2014