Σοφία Ε. Παυλάκη
Δικηγόρος, ΜΔΕ Περιβαλλοντική Πολιτική
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
Θεσμικό Πλαίσιο και Εφαρμογή
(εκδόσεις: ΝΟΜΟΡΑΜΑ.ΝΤ
Αθήνα – Μάιος 2018
ISBN: 978-618-5315-03-0, σελ. 262 http://www.nomorama-nt.gr/#)
Με τον όρο «περιβαλλοντική ευθύνη» νοείται το σύστημα διατάξεων που ρυθμίζουν την υποχρέωση και τη διαδικασία πρόληψης και αποκατάστασης της ζημίας, την οποία απειλείται να υποστεί ή έχει υποστεί κάποιο περιβαλλοντικό αγαθό, θεωρούμενο είτε ως μεμονωμένο στοιχείο της φύσης είτε ως σύνολο φυσικών στοιχείων που βρίσκονται μεταξύ τους σε αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση.
Η έννοια της περιβαλλοντικής ευθύνης ακολούθησε μια μακρόχρονη πορεία σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και στον χώρο του εθνικού μας δικαίου, μέχρι να αποκρυσταλλωθεί και να ισχύσει στη σημερινή της μορφή. Στα προβλήματα που επηρέασαν μεταπολεμικά το παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι προστίθεται στην εποχή μας η συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα που επιβάλλουν η οικονομική αστάθεια, η κρίση της δημοκρατίας, της ειρήνης και της ασφάλειας, ο καταναλωτισμός και η κοινωνική ανισότητα, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, τη φτώχεια και την απερήμωση μεγάλων εκτάσεων του πλανήτη. Τούτο καθιστά την περιβαλλοντική ευθύνη, ως πλέγμα κανόνων δικαίου, ρυθμίσεων και διαδικασιών, έναν καθοριστικής σημασίας θεσμό του σύγχρονου δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος και των στοιχείων που συναποτελούν τον ζωτικό χώρο του ανθρώπου.
Παράλληλα, το εύρος και η εμβέλεια του πεδίου εφαρμογής και των ρυθμίσεων που εισάγει, όσον αφορά την πρόληψη και καταστολή της περιβαλλοντικής ζημίας, έχουν αναγάγει την περιβαλλοντική ευθύνη σε θεμελιώδη μηχανισμό αποτίμησης της οικολογικής βλάβης, δοθέντος ότι προσφέρει το βασικό ρυθμιστικό πλαίσιο για την επιβολή των αναγκαίων μέτρων αποτροπής επέλευσης περιβαλλοντικής ζημίας, επαναφοράς του τρωθέντος περιβαλλοντικού κεφαλαίου στη φυσική του κατάσταση, αποτίμησης της συμμετοχής των υπαιτίων στη ζημία και επιμέτρησης και καταμερισμού του κόστους της αποκατάστασης με την επιβολή κυρώσεων και την πρόβλεψη υποχρέωσης υλικών ενεργειών και καταβολής αποζημίωσης.
Στο βιβλίο αναλύεται διεξοδικά η έννοια της περιβαλλοντικής ευθύνης, όπως αποτυπώθηκε στην πορεία της μέσα από τα νομοθετικά κείμενα που οδήγησαν σταδιακά στην πρόβλεψη και ρύθμισή της στον σύγχρονο κόσμο. Το έργο επιμερίζεται σε δύο (2) κύρια μέρη: Μέρος Ι – «Θεσμικό πλαίσιο της περιβαλλοντικής ευθύνης» και Μέρος ΙΙ – «Η περιβαλλοντική ευθύνη στην πράξη».
Στο Μέρος Ι παρουσιάζονται τα σημαντικότερα νομοθετικά και συναφή κείμενα που λειτούργησαν ως βασικά θεωρητικά και νομικά ερείσματα για την εμπέδωση και κατοχύρωση της περιβαλλοντικής ευθύνης στον χώρο του διεθνούς δικαίου, της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των διατάξεων του εθνικού μας δικαίου και του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου. Ειδικότερα:
Στην ενότητα Α΄ του Μέρους Ι αναλύεται η περιβαλλοντική ευθύνη στον διεθνή χώρο και συγκεκριμένα:
– οι διεθνείς Διακηρύξεις της Στοκχόλμης του 1972 και του Ρίο του 1992,
– η συμβολή της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου (ΕΔΔ),
– οι Οδηγίες UNEP (United Nations Environment Programme), και
– η Συνθήκη του Λουγκάνο, της 21ης Ιουνίου 1993, σχετικά με την αστική ευθύνη για ζημίες που οφείλονται σε επικίνδυνες δραστηριότητες στον τομέα του περιβάλλοντος, η οποία ωστόσο ουδέποτε εφαρμόσθηκε.
Στην ενότητα Β΄ του Μέρους Ι παρουσιάζεται το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιβαλλοντική ευθύνη, ως εξής:
– τα προκαταρκτικά, μη δεσμευτικά κείμενα της Πράσινης και Λευκής Βίβλου
– οι γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ που διαμόρφωσαν την έννοια της περιβαλλοντικής ευθύνης: η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», οι αρχές της «πρόληψης» και της «προφύλαξης» (προληπτικής δράσης), η αρχή της «επανόρθωσης των καταστροφών του περιβάλλοντος κατά προτεραιότητα στην πηγή» και οι συναφείς αρχές «της αειφορίας» και της «απαίτησης υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος».
– η Οδηγία 2004/35/ΕΚ που αποτελεί το κατ΄ εξοχήν νομοθετικό κείμενο της ΕΕ για την περιβαλλοντική ευθύνη και το επιστέγασμα της πολιτικής της όσον αφορά την πρόληψη και αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας.
Στην ενότητα Γ΄ του Μέρους Ι παρουσιάζονται οι διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας για την περιβαλλοντική ευθύνη. Εξετάζονται:
– Το νομοθετικό πλαίσιο που ίσχυε πριν την έκδοση του πδ/τος 148/2009 και ειδικότερα: α) η αστική ευθύνη για ζημία στο περιβάλλον κατά το άρθρο 29 του ν. 1650/1986 και β) η ευθύνη από διακινδύνευση.
– Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο για την περιβαλλοντική ευθύνη, όπως καθορίζεται από το πδ/γμα 148/2009 που ενσωμάτωσε την Οδηγία 2004/35/ΕΚ για την περιβαλλοντική ευθύνη στην ελληνική έννομη τάξη.
Στο Μέρος ΙΙ του βιβλίου παρουσιάζονται ορισμένες από τις σημαντικότερες αποφάσεις των δικαστηρίων της χώρας μας και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ερμήνευσαν την έννοια της περιβαλλοντικής ευθύνης. Η ύλη του Μέρους αυτού επιμερίζεται στις ακόλουθες ενότητες:
α) Περιβαλλοντική ευθύνη κατά τον ν. 1650/1986, όπου ειδικότερα παρατίθενται δικαστικές αποφάσεις που αφορούν:
– την αστική ευθύνη κατά το άρθρο 29 του ν. 1650/1986,
– την επιβολή διοικητικών κυρώσεων του άρθρου 30 του ν. 1650/1986, και
– την ποινική ευθύνη κατά το άρθρο 28 του ν. 1650/1986.
β) Η ευθύνη από διακινδύνευση, στο πλαίσιο της οποίας εξετάζονται αποφάσεις που αφορούν κατανάλωση μολυσμένου ύδατος και περιβαλλοντική επιβάρυνση από εγκαταστάσεις κεραιών κινητής τηλεφωνίας.
γ) Η περιβαλλοντική ευθύνη κατά το πδ/γμα 148/2009.
δ) Η Νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για:
– γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα
– προσδιορισμό του υπευθύνου της ρύπανσης
– υπολογισμό του κόστους διαχείρισης αποβλήτων και ερμηνεία της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»
– περιβαλλοντική υποβάθμιση από παράνομη λειτουργία ΧΥΤΑ
– διατήρηση φυσικών οικοτόπων και αρχή της προφύλαξης.
Η εξέταση της νομοθετικής ύλης, των αρχών, διατάξεων και θεσμών που διέπουν την περιβαλλοντική ευθύνη καθώς επίσης και των σημαντικότερων σχετικών αποφάσεων της δικαστηριακής πρακτικής, αποδίδει εύστοχα το εύρος και τη μεγάλη σπουδαιότητα του θεσμού της περιβαλλοντικής ευθύνης για το δίκαιο του περιβάλλοντος και τον ανθρώπινο βίο εν γένει. Το έργο αποσκοπεί να καταστήσει προσιτό στον αναγνώστη του το σύνθετο πλέγμα των κανόνων που διαμορφώνουν το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο και τη διαδικασία πρόληψης και αποκατάστασης της περιβαλλοντικής βλάβης. Περαιτέρω το βιβλίο φιλοδοξεί να καταδείξει τη σπουδαία αποστολή της περιβαλλοντικής ευθύνης και τον καθοριστικό ρόλο της στο δικαιικό σύστημα που διέπει την περιβαλλοντική προστασία στη σύγχρονη διεθνή, ευρωπαϊκή και εθνική έννομη τάξη, με απώτερο στόχο να συμβάλει εποικοδομητικά στην προσπάθεια για ουσιαστική και αποτελεσματική εμπέδωση και εφαρμογή των κανόνων και αρχών που ρυθμίζουν την προστασία του περιβάλλοντος.
πηγή: https://dasarxeio.com/
0 Σχόλια