Μουσεία Κοτσανά: πανόραμα του τεχνολογικού θαύματος της αρχαιότητας

Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι γνώριζαν τα Μουσεία του Κώστα Κοτσανά στην Ηλεία: Το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας στο Κατάκολο και το Μουσείο Αρχιμήδη στην Αρχαία Ολυμπία, που λειτουργούν, από το 2003 το πρώτο και από το 2014 το δεύτερο, σε χώρους παραχωρημένους από τους αντίστοιχους δήμους. Και τα δυο έχουν καταφέρει να κερδίσουν τους επισκέπτες, Έλληνες και μη, όπως δείχνουν ξένοι έγκυροι ταξιδιωτικοί οδηγοί που τα κατατάσσουν σε λίστες με σημαντικούς προορισμούς, αλλά και οι προσκλήσεις από μουσεία και ιδρύματα του κόσμου που ζητούν να παρουσιάσουν εκθέματά τους.

Τώρα, με το Μουσείο στην Αθήνα, που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Κολωνάκι (Πινδάρου 6 και Ακαδημίας), ολοκληρώνεται το τρίπτυχο των Μουσείων Κοτσανά και το αλληλοσυμπληρούμενο πανόραμα του μοναδικού τεχνολογικού θαύματος της αρχαιότητας. Γιατί αυτό είναι το αντικείμενο του πολιτιστικού οργανισμού και επίσημου μη κερδοσκοπικού φορέα, που λειτουργεί εδώ και 15 χρόνια χωρίς καμιά επιχορήγηση από οποιοδήποτε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα: Να μελετά, να αναδεικνύει και να παρουσιάζει στο ελληνικό και διεθνές κοινό μια πολύ σημαντική, αλλά σχετικά άγνωστη πτυχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, την τεχνολογία.

Σημαντική γιατί, λίγο πριν από το τέλος του αρχαιοελληνικού κόσμου, η αρχαιοελληνική τεχνολογία ήταν συγκλονιστικά όμοια με τις απαρχές της νεωτερικής, δικής μας τεχνολογίας. Σχετικά άγνωστη επειδή, εκτός από τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, τον πρώτο υπολογιστή στον κόσμο, ελάχιστοι, ίσως, γνωρίζουν την αυτόματη υπηρέτρια του Φίλωνος (το πρώτο λειτουργικό ρομπότ της ιστορίας), το σταθερό και το κινητό αυτόματο θέατρο του Ήρωνος (τον «κινηματογράφο» και το αυτοκινούμενο κουκλοθέατρο των αρχαίων Ελλήνων), τον αστρολάβο του Πτολεμαίου (το GPS τους) και το αυτόματο άνοιγμα θυρών ναού μετά από θυσία στο βωμό του, που επινόησε ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς και αναφέρεται ως ο πρώτος κτηριακός αυτοματισμός της ιστορίας. Ή την αιολόσφαιρα του Ήρωνος (την πρώτη ατμομηχανή της ανθρωπότητας), τον λιθοβόλο καταπέλτη του Φίλωνος (τον πρώτο μεγάλο λιθοβόλο καταπέλτη της ιστορίας), την ύδραυλη του Κτησιβίου και το υδραυλικό ωρολόγιο του Αρχιμήδη, που περιγράφονται, αντίστοιχα, ως το πρώτο πληκτροφόρο μουσικό όργανο και το πρώτο υδραυλικό ωρολόγιο με κτύπους της ιστορίας.

«Ο πατέρας μου ξεκίνησε εδώ και 30 χρόνια από φοιτητής στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών. Σιγά-σιγά άρχισε να ασχολείται με την αρχαία ελληνική τεχνολογία, να μελετά τις πηγές και ύστερα να ανακατασκευάζει. Οπότε δημιουργήθηκε το Μουσείο στο Κατάκολο, μετά το Μουσείο Αρχιμήδης στην Αρχαία Ολυμπία και τώρα το Μουσείο εδώ στην Αθήνα, που έχει τις εκθέσεις “Αρχαία Ελλάδα – οι Απαρχές των Τεχνολογιών” και “Αρχαία Ελληνικά Μουσικά Όργανα και Παιχνίδια”», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Παναγιώτης Κοτσανάς, γιος του δημιουργού των μουσείων Κώστα Κοτσανά και τελειόφοιτος Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, που έχει αναλάβει το σχεδιασμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στις περιοδεύουσες εκθέσεις του ιδρύματος στο εξωτερικό.

Όπως πληροφορεί ο ίδιος το ΑΠΕ-ΜΠΕ, πριν από λίγο καιρό ολοκληρώθηκε στην Ταϊλάνδη έκθεση αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας με εκθέματα του οργανισμού, η οποία στη συνέχεια θα μεταφερθεί στη Σιγκαπούρη. «Ταυτόχρονα, θα γίνει μια έκθεση στην Αίγυπτο», υπογραμμίζει ο κ. Κοτσανάς, τονίζοντας ότι στο εξωτερικό μεταφέρονται κυρίως εκθέματα που έχουν φτιαχτεί ειδικά γι’ αυτόν το σκοπό, έτσι δεν λείπουν ποτέ από τα μουσεία τους. «Κάποια είναι μόνο για το εξωτερικό. Τα συγκεκριμένα έχουν φύγει εδώ και επτά χρόνια. Θα επιστρέψουν, αλλά τα μουσεία δεν χάνουν εκθέματα», επισημαίνει.

Για το μουσείο στην Αθήνα, τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «πάντα θέλαμε να γίνει. Έχουμε ξανακάνει εκθέσεις στην Αθήνα, πολλές φορές, αλλά ποτέ με εμάς ως διοργανωτή. Πάντα είχαν επιτυχία και θέλαμε να γίνει μια μόνιμη παρουσίαση του μουσείου μας». Ο ίδιος, εξάλλου, διευκρινίζει ότι «τα μουσεία στο Κατάκολο και στην Αρχαία Ολυμπία λειτουργούν με ελεύθερη είσοδο και όλη αυτή η προσπάθεια και η κατασκευή των έργων έχει γίνει χωρίς καμία χρηματοδότηση από οποιοδήποτε ιδιωτικό ή δημόσιο φορέα. Εδώ έχουμε ενοίκιο για το κτίριο και υπαλλήλους, γι’ αυτό υπάρχει εισιτήριο», προσθέτει. Όσο για την επισκεψιμότητα, ο ίδιος σημειώνει ότι «είναι πολύ μεγάλη. Γι’ αυτό υπήρξε έντονο ενδιαφέρον από το εξωτερικό να γίνουν οι εκθέσεις. Μάλιστα, η έκθεση που ολοκληρώθηκε στο Εθνικό Μουσείο Επιστημών της Ταϊλάνδης ήρθε στην Μπανγκόγκ όταν την είδαν πέρσι στη Νότια Κορέα και τη ζήτησαν», συμπλήρωσε.

Οι περιοδεύουσες εκθέσεις του Μουσείου σε Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία, Ασία και Αφρική φιλοξενούνται σε σημαντικά αρχαιολογικά και τεχνολογικά μουσεία, πανεπιστήμια και διεθνείς οργανισμούς, όπως το Ευρωπαϊκό Γραφείο Ευρεσιτεχνιών της Χάγης, το Πολυτεχνείο της Λυών, το Αρχαιολογικό Μουσείο του Βαρέζε, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, το Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ κ.ά. Η πιο πρόσφατη έκθεση με την ονομασία «Αρχαία Ελλάδα – Οι απαρχές της σύγχρονης τεχνολογίας μας» ξεκίνησε την περιοδεία της από τη Νότια Κορέα το 2016, φιλοξενήθηκε στο Εθνικό Μουσείο Επιστημών, στην πρωτεύουσα Μπανγκόκ της Ταϊλάνδης και, από τις 19 Οκτωβρίου 2018 έως τις 17 Μαρτίου 2019, παρουσιάζεται στο Εθνικό Μουσείο Επιστημών της Σιγκαπούρης. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 1.500.000 επισκέπτες έχουν επισκεφθεί την έκθεση, η οποία, σύμφωνα με τους διοργανωτές της, έχει αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια. Μια άλλη έκθεση του μουσείου επίκειται να φιλοξενηθεί στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο.

Σημειώνεται ότι, μεταξύ άλλων, το Μουσείο στην Αθήνα προσφέρει βιωματικές ξεναγήσεις από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, φιλοξενεί στους χώρους του περιοδικές εκθέσεις, διοργανώνει και συντονίζει εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια, ενώ δεκάδες σχολεία της πρωτεύουσας και της περιφέρειας πραγματοποιούν εκπαιδευτικές επισκέψεις. Συγκεκριμένα, από τον Ιανουάριο του 2018, που λειτουργεί το νέο Μουσείο της Αθήνας, περισσότεροι από 3.000 μαθητές έχουν περιηγηθεί τα εκθέματα και έχουν δει με τα μάτια τους τις εφευρέσεις των αρχαίων. Επίσης, φιλοξενούνται ποικίλες άλλες εκδηλώσεις, όπως παρουσιάσεις συγγραφέων και βιβλίων τους. Και μια επισήμανση που θα χαροποιήσει αρκετούς: Είναι το μοναδικό pet-friendly μουσείο της Αθήνας, καθώς παρέχει τη δυνατότητα στους φιλόζωους να το επισκέπτονται συνοδευόμενοι από το κατοικίδιό τους.

Πληροφορίες

Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά, Πινδάρου 6 και Ακαδημίας, Κολωνάκι. Τηλ.: 211 4110044, 690 7292002.

Ώρες λειτουργίας: Χειμερινό ωράριο: 09:00–17:00 καθημερινά και Σαββατοκύριακα. Θερινό ωράριο: 09:00-20:00 (Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος, Σεπτέμβριος).