Η ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ, Η ΑΡΕΤΗ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Προοίμιο

Όταν ο  άνθρωπος θέλησε να απαλλαγεί από τα μεταφυσικά ερείσματά του και να αποκτήσει  απόλυτη ελευθερία  στις αποφάσεις του για ένα προσωπικό τρόπο ζωής οραματίσθηκε ότι  : Ο Λόγος θα αποτελούσε την οργανωτική αρχή της αρμονίας, ήτοι θα καθόριζε, με επιταγές και απαγορεύσεις ποια θέση θα κατείχε το κάθε μέρος μέσα στο όλο. Θα υπήρχε μια  αρμονία Λόγου και ψυχόρμητου.  Μια αυθυποταγή των ενστικτωδών παρωθήσεων σε έναν έλλογο σκοπό.  Θα υπήρχε μια  παραίτηση από την άμεση ικανοποίηση για χάρη μιας ανώτερης ευτυχίας. Ήτοι, πίστεψε σε μια ζωή, η οποία να στηρίζεται στο μέτρο και τις αξίες.

Όμως, στην πράξη, οι αστικές αξίες θυσιάστηκαν στο βωμό του κέρδους για την άμεση ατομική μας ικανοποίηση. Πέσαμε στη  φιλαυτία, εγωτισμό με συνέπεια να φθάσουμε στο μηδενισμό.

 Αγνοήθηκε, ότι από το αρμονικό σύνολο αναδύονται  οι ανώτερες δυνάμεις, με τις οποίες αντιμετωπίζονται οι τεράστιες απαιτήσεις της ζωής.

Η «απόλυτη ατομική ελευθερία» προκάλεσε θανάσιμο πλήγμα στην κοινωνική συνοχή. Καταλύθηκαν οι κοινωνικοί δεσμοί, γιατί κατέρρευσε  η εμπιστοσύνη. Έτσι  χάθηκε η ελπίδα.

Εισαγωγή

  Ζούμε σε μια κοινωνία  που έχει μαζικό χαρακτήρα! Ήτοι δεν έχει ουσιαστική μορφή. Δεν υφίσταται κοινωνική οντότητα με αρμονική συνοχή και με ολιστική λειτουργία. Η υπερβολική φιλαυτία και η θεώρηση του εαυτού μας ως το ... «κέντρο του Κόσμου» μάς δημιουργεί αυταπάτες.

 Ο ορίζοντας θεώρησης της πραγματικότητας είναι περιορισμένος και προπαντός φιλτραρισμένος με τις δικές μας ατομικές  απαιτήσεις και τα συμφέροντα.

Η επικοινωνία με την πραγματικότητα γίνεται όλο και πιο θολή. Η καταιγίδα των πληροφοριών, οι οποίες τις περισσότερες φορές έχοντας εμπορικό χαρακτήρα εντυπώσεων μάς προκαλεί την ψευδαίσθηση ότι γνωρίζουμε τα πάντα. Ασχολούμαστε με τα πάντα. Στην ουσία όμως, δεν αντιλαμβανόμαστε, ότι δεν…αντιλαμβανόμαστε  την πραγματικότητα!

      Η εσωστρέφεια μας απομακρύνει από το διπλανό μας, τον οποίο τον θεωρούμε μάλλον αντίπαλο παρά συνεργάτη και συνοδοιπόρο. Δεν επιζητούμε φιλίες ουσίας, αλλά «φιλικές» συνεργασίες συμφερόντων. Δεν θεωρούμε τον άνθρωπο , ως ύπατο αγαθό, αλλά θεωρούμε αγαθά ό,τι εκείνος , περιστασιακά,  έχει και μας παρέχει.

      Οι αδυναμίες του άλλου και οι αστοχίες του αναδεικνύονται πιο εύκολα. Τα θετικά του στοιχεία εξουδετερώνονται από τα αρνητικά. Σταδιακά δημιουργείται μια νοοτροπία σύγχυσης και αμαύρωσης της ποιότητας όλων μας. Παρά το ότι η αδικοπραγία του άλλου δεν δικαιολογεί τη δική μου,  εμείς τη χρησιμοποιούμε, όμως , ως δικαιολογία και άφεση των δικών μας αμαρτιών.

     Γενικά, κυριαρχούν χαρακτηρισμοί: «Όλοι» κλέβουν»! «Όλοι είναι ανειλικρινείς(ψεύτες»! «Όλοι ενεργούν από προσωπικό συμφέρον». «Όλοι λαδώνονται» !!κοκ.

Αλλοίμονο! Δεν υπάρχουν, άραγε, υγιή κύτταρα στη Κοινωνία μας; Δεν υπάρχουν αξιαγάπητοι συνάνθρωποι; Όλοι μάς βλέπουν αποκλειστικά ως εμπορικό όφελος;  Όχι βέβαια. Και καλοί και αγαθοί άνθρωποι υπάρχουν, όπως και άνθρωποι που θέλουν μια σταθερή φιλία και άδολη αγάπη.

Η υπερβολική  εμπορευματοποίηση των πάντων μάς έχει οδηγήσει στο μηδενισμό των αξιών μας. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα (κουλτούρα μας) κατακλύστηκε από  δυσπιστία, που συνιστά το αντίθετο της εμπιστοσύνης!  Η δυσπιστία,  δυστυχώς,  επηρεάζει τον τρόπο σκέψης  όλων μας και κυρίως των νέων μας. Δραματική συνέπεια: χάθηκε η ελπίδα. Αλλά χωρίς ελπίδα δεν υπάρχει ανθρώπινη ζωή!

   Η εμπιστοσύνη, ως θεμελιακή αρετή κοινωνικότητας 

   H   εμπιστοσύνη συνιστά το κατώφλι από την απλή γνώμη, μέσω της στερεής πεποίθησης, στην πίστη. Είναι η πρώτη κρυστάλλωση της αξίας της ιερότητας. Η εμπιστοσύνη ερείδεται  επάνω σε μια βεβαιότητα , η οποία αποπνέει ευαρέσκεια και εμπεδώνεται στην πράξη ως  καλό.

     Στην απλή της μορφή μπορεί να είναι ένα συναίσθημα ευεξίας  για την επικοινωνία και τις συναναστροφές των ανθρώπων, έτσι διευκολύνει την κοινωνική λειτουργία. Πιο  ουσιαστικά, όμως μετατρέπεται , λόγω  της βασικής ουσίας τής ειλικρίνειας, σε σχέση και δεσμό μεταξύ των προσώπων.  Έτσι το κάθε πρόσωπο κατέχει τη θέση του αγαθού για το άλλο πρόσωπο. Ο ένας καθίσταται φίλος του άλλου. Με αυτή την έννοια συνιστά σκοπό και αξία της κοινωνικής ζωής μας. 

    Η  εμπιστοσύνη αναδύεται από τη σύνθεση της αλήθειας, της ομορφιάς και του πρακτικά αγαθού, μετουσιώνεται, με τη συνήθεια, σε πρώτιστη  κοινωνική αρετή.  Ήτοι συνιστά ,  το απόλυτο ιερό στοιχείο συνεκτικής αρμονικής σύνθεσης της κοινωνίας μας. Από την εμπιστοσύνη αναδύονται  η ελπίδα, η αγάπη και αδελφοσύνη.

Κάθε αρμονικό σύνολο ανθρώπων, είτε ονομάζεται οικογένεια, δήμος, κοινότητα, κοινωνία, είτε Πατρίδα εδράζεται σε αυτό το βασικό ολόγραμμα  αξιών. Εάν η εμπιστοσύνη μηδενισθεί όλο το σύνολο καταρρέει. Γιατί μηδενίζεται η ενσυναίσθηση, δηλαδή η αρετή του να μπαίνει ο ένας στη θέση του άλλου. Τότε επικρατούν τα άτομα με μηδενισμένη ενσυναίσθηση  ήτοι: οι αλαζόνες, οι μακιαβελιστές και  ψυχοπαθή άτομα.  Δυστυχώς, τέτοια  άτομα κυριαρχούν στο πλήρως εμπορευματοποιημένο κοινωνικό περιβάλλον μας. Θεωρούνται, δυστυχώς, ως επιτυχημένα πρότυπα ανθρώπων. Προβάλλονται ως πρότυπα στους νεότερους και έτσι καλλιεργείται η νοοτροπία που κατά φαύλο τρόπο τα αναδεικνύει.

Τότε κυριαρχούν τα χομπσιανά φαινόμενα!  Ήτοι ο ένας στρέφεται  εναντίον όλων και όλοι εναντίον του καθενός μας.

Τότε επιβάλλεται στο σύνολο μια αβάστακτη αβεβαιότητα και ένα παράλογο άνοιγμα στο χάος, από το οποίο αναδύεται τα αφόρητα συναισθήματα  του φόβου και του τρόμου.

Σε αυτό το δραματικό σημείο τείνει να φθάσει η μαζικού χαρακτήρα κοινωνία μας!

Συμπεράσματα

·         Η αρμονία κάθε συνόλου ανθρώπων ( οικογένεια, κοινότητα, Πατρίδα) εξαρτάται από  το περιεχόμενο που δίνουμε στις βασικές αξίες: Στην αλήθεια, το κάλλος και  ηθικότητα. Η εμπιστοσύνη συνιστά την αρχική κρυστάλλωση της αξίας της ιερότητας, γι’ αυτό συνιστά  το βασικό  κρίκο στερεότητας κάθε ανθρώπινου συνόλου.

·         Κατάρρευση και μηδενισμός της εμπιστοσύνης, που συνήθως είναι συνέπεια της  στρέβλωσης της πραγματικότητας, της έλλειψης ευπρέπειας και στην πρακτική κακοήθειας, προκαλεί επικίνδυνο εγωκεντρισμό και μηδενισμό της ενσυναίσθησης, Έτσι  κυριαρχούν τα άτομα που δεν αποπνέουν εμπιστοσύνη και επικρατεί μια απέραντη δυσπιστία, μια αφόρητη αβεβαιότητα και  αντιπαλότητα. Οπότε αναδύεται ένας διάχυτος φόβος και τρόμος, που  μηδενίζει κάθε υγειές κοινωνικό φαινόμενο.

·         Το μόνο αντίδοτο στην αβεβαιότητα και  στο φόβο είναι η ελπίδα, η οποία αναδύεται από την αγάπη  και την αδελφοσύνη, που με τη σειρά τους αναδύονται από την εμπιστοσύνη, η οποία στηρίζεται στην αλήθεια, την ομορφιά και τη καλοσύνη

Επίλογος

 Η ανάγκη είναι επιτακτική όσο ποτέ. Η αβεβαιότητα, ο φόβος ακόμη και ο τρόμος για την αυριανή μέρα μάς έχουν καταστρέψει τη ζωή.

 Κάθε ατομική ευτυχία μέσα από την οδύνη του διπλανού μας είναι πάντοτε προσωρινή.

 Ο διπλανός μας δεν πρέπει να θεωρείται αντίπαλος, αλλά συνοδοιπόρος και αρωγός μας. Οφείλουμε  να βλέπουμε  τα αληθινά, τα ωραία και καλά του στοιχεία που έχει, όπως και εμείς, φυσικά, έχουμε.

Οι σωστοί και δίκαιοι νόμοι εδραιώνουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Δεν αρκεί όμως η δια της βίας επιβολή τους. Απαιτείται η ενσυνείδητη εφαρμογή τους. Απαραίτητη είναι  και η αιδώς  για αποφυγή της προσβολής της προσωπικής μας τιμής, η οποία, δυστυχώς, αργεί.

 Απαιτείται ο  πρακτικός λόγος, ο εθισμός και η αντίστοιχη καλλιέργεια.

Προπαντός,  όμως,  απαιτείται η τεράστια ψυχική δύναμη  να ξεφύγουμε, ενσυνείδητα, από το εύκολο και να στραφούμε σε εκείνο που αξίζει, αλλά είναι πιο δύσκολο.

Όλα αυτά τα προαπαιτούμενα είναι αντικείμενα  ολιστικής παιδείας που θεωρεί, ως ύπατη αξία τον Άνθρωπο και συνδυάζει τις γνώσεις με την ηθική συγκρότηση για ένα ανθρώπινο γίγνεσθαι.

 Ήτοι συμπεριλαμβάνει την αγωγή (εκ του ρήματος άγω, λατινικό educere, που σημαίνει οδηγώ το παιδί έξω από τον εαυτό του, το παρακινώ να αυτοδομηθεί και του παρέχω τα μέσα για να το επιτύχει).  Αυτός είναι ο  βασικός σκοπός της κοινωνίας. Σταδιακά μετατρέψαμε αυτό το ρόλο σε μια παροχή γνώσης(τροφής), για να ανταπεξέλθει στον ανταγωνισμό. Το educere (οδηγώ έξω από) υποβαθμίστηκε σε educare=εκτρέφω.

Εφόσον ο Άνθρωπος αποφασίσει να μην είναι αντικατοπτρισμός του Υπέρτατου Όντος,  ήτοι,

  Του (Πανσόφου, Πανωραίου και Πανάγαθου) που συνιστά την μεταφυσική Πηγή Ελπίδας , αλλά να στηριχτεί στις δικές του δυνάμεις για τη  διαμόρφωση της ζωής του, τότε οφείλει να μάθει να σκέπτεται, να συναισθάνεται και να ενεργεί κατά ένα συμβατό με τον συνάνθρωπό του τρόπο για να οικοδομηθεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη αναζητώντας, ταυτόχρονα, οδούς   προς τις τρεις θεμελιακές αξίες:

• την σοφία, από την οποία αναδύεται η αντικειμενική αλήθεια,

• το κάλλος, από το οποίο αναδύεται η γενικότερη ευαρέσκεια και

• το Αγαθό, από την οποία αναδύεται η ευρύτερη ολβιότητα.

Η  εμπιστοσύνη συνιστά την ικανή και αναγκαία συνθήκη αγαστής συμβίωσης και σύμπραξης των πολλών, από την οποία και μόνον αναδύεται η πολυπόθητη ελπίδα για ένα πιο ευοίωνο μέλλον της Κοινωνίας μας.

  Όλα αυτά είναι κατά βάση θέματα ολιστικής παιδείας και μόρφωσης, η οποία έχει αφεθεί στην εμπορική διάθεση και ορμή.

Θεωρούμε ως πρώτιστο μέλημά μας το πνευματικό και ηθικό «εξοπλισμό» του Ανθρώπου για την αντιμετώπιση των πραγματικών συνθηκών της ζωής μας.

Αδιαμφισβήτητα   ο βασικός ΣΚΟΠΟΣ της Παιδείας:

Να είμαστε πάντα καλά προετοιμασμένοι  για ένα  συναρπαστικό και μοναδικό ταξίδι Ζωής.

 Το δικό μας ταξίδι. Αλλά μαζί με τους διπλανούς μας.

 Για το δικό τους καλό και τη δική μας  ευτυχία.

                                                                                 Δημήτρης Κ. Μπάκας

                                                                                       Ιούνιος 2020