Ενα εμβληματικό μνημείο για τους αφανείς ήρωες

 

Η ιστορία και οι συμβολισμοί του Αγνωστου Στρατιώτη που είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη Βουλή των Ελλήνων και τη Δημοκρατία

Γράφει ο Τάσος Σακελλαρόπουλος*

Κάθε ιστορικό μνημείο στο κέντρο μιας πρωτεύουσας έχει αποστολή να μας συνδέει με το παρελθόν μας και με πρόσωπα ή θέματα που πρωταγωνίστησαν παλαιότερα στον δημόσιο βίο. Αφορούν τα μνημεία τον «επώνυμο» ηρωισμό, τον επώνυμο λογοτέχνη, το επώνυμο γεγονός με αρχή, μέση και τέλος. Η περίπτωση του μνημείου του Αγνωστου Στρατιώτη είναι διαφορετική. Αφορά με την πλέον ευρεία έννοια όσους σκοτώθηκαν πολεμώντας για την Ελλάδα και έμειναν άταφοι σε ξένο κυρίως τόπο ή σε ξένα νερά. Οσους έμειναν «άγνωστοι» χωρίς την αξιοπρέπεια της φροντισμένης ταφής. Κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 με εξαιρετικά νωπή την εμπειρία της Μικρασιατικής Καταστροφής αλλά και νωπές τις δάφνες των Βαλκανικών Πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τη δημιουργία και ανάδειξη τέτοιων μνημείων εγκαινιάζει η Γαλλία μετά τις εκατόμβες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε εμάς σχεδιάζεται και εγκαινιάζεται κατά την τελευταία τετραετία του Ελευθερίου Βενιζέλου (1928-1932). Οταν κανοναρχούσε τη δημόσια μνήμη ο στρατός και όταν ανήκε στη δικαιοδοσία του τι αξίζει να θυμόμαστε και τι όχι. Ρόλο, προφανώς, που του αναγνώριζε και το μεγάλο μέρος της κοινωνίας.

Το μνημείο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Λαζαρίδη και εγκαταστάθηκε στον άξονα της οδού Ερμού, στην (επικλινή) πλατεία Ανακτόρων, αφού ανασκάφηκε προκειμένου να διαμορφωθεί ανάλογος του μνημείου χώρος στο επίπεδο της λεωφόρου Αμαλίας.

Το γλυπτό (μορφή αρχαίου πολεμιστή σε ύπτια θέση, μάλλον λίγο ανασηκωμένου) φιλοτέχνησαν οι γλύπτες Φωκίων Ρωκ και Κωνσταντίνος Δημητριάδης. Αστική διήγηση της περιόδου μαρτυρεί ότι μοντέλο για τον ύπτιο πολεμιστή υπήρξε νεαρή, ψηλή και λεπτή κολυμβήτρια.

Μάχες

Στις βαθμίδες που το περιβάλλουν, χαράχθηκαν τόποι εμβληματικών μαχών, των Βαλκανικών, του Α’ Παγκοσμίου και της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Εκατέρωθεν του γλυπτού χαράχθηκαν τόποι μαχών του Β’ Παγκοσμίου – της Εκστρατείας στα αλβανικά βουνά, της Μέσης Ανατολής, του Ρίμινι. Μεταπολεμικά, επίσης, η λέξη Κορέα. Το 1996 χαράχθηκε η λέξη Κύπρος, με όλα τα σημαινόμενα που φέρει.

Το 2015 χαράχθηκαν θαλασσινές περιοχές όπου ναύτες και αξιωματικοί έπεσαν στο καθήκον – Αιγαίο, Μεσόγειος, Ιόνιο, Ατλαντικός.

Η φρούρηση έχει τιμητικά ανατεθεί στη σημερινή Προεδρική Φρουρά. Πάλι διήγηση αναφέρει ότι οι θεαματικές κινήσεις που οι εύζωνες εκτελούν κατά τη διάρκεια της φρούρησης οφείλονται σε συστάσεις χειρουργών για την αποκατάσταση της κυκλοφορίας του αίματος, λόγω της συνεχούς ακινησίας.

Οι χαραγμένες μάχες, μάλλον, δεν λένε κάτι συγκεκριμένα σήμερα, αλλά μόνο μια ισχυρή αναφορά στις πολεμικές θυσίες. Παραμένει, ωστόσο, ως εμβληματικό σημείο της Αθήνας, συνδεδεμένο άρρηκτα με τη Βουλή των Ελλήνων και έμμεσα με τη Δημοκρατία.

Εάν κάτι, μεταξύ άλλων, οφείλουμε σε αυτό το μνημείο, είναι ότι δεν έχουν χαραχθεί τόποι μάχης του εμφυλίου πολέμου, όταν αυτός, σε περίοδο ειρήνης, κανοναρχούσε τη ζωή μας.

Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι υπεύθυνος Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη