Παρίσι, 1801. Ο Ναπολέων ως πρώτος ύπατος ακόμα της Γαλλίας επισκέπτεται το στούντιο του ζωγράφου Ζακ-Λουί Νταβίντ που φιλοτεχνεί τον «Λεωνίδα στις Θερμοπύλες». «Κρίμα, κάνετε λάθος, Νταβίντ να κοπιάζετε ζωγραφίζοντας ηττημένους» ήταν η αντίδρασή του. Ο καλλιτέχνης αφήνει μισοτελειωμένο το έργο του για να εικονογραφήσει την παραγγελία του Βοναπάρτη που διασχίζει το «Πέρασμα του Αγίου Βερνάρδου (Αλπεις)» ως θριαμβευτής.
Ο Νταβίντ επανέρχεται στον προηγούμενο πίνακά του και τον ολοκληρώνει το 1814. «Συνέχισε, Νταβίντ, να δοξάζεις με το έργο σου τη Γαλλία. Ελπίζω ότι αντίγραφα αυτής της εικόνας θα κρεμαστούν στους τοίχους των στρατιωτικών μας σχολών», δηλώνει ενθουσιασμένος τώρα ο αυτοκράτορας: με την ψυχολογία ενός ηγεμόνα που έχει γευθεί τις απώλειες και την ήττα της Ρωσίας, αλλάζει η οπτική του στον συμβολισμό των ηρώων.
Το 1826, το ίδιο έργο αναπαράγεται από τον Λοζιέ σε χαρακτικά. Κυκλοφορεί ευρέως με αφιέρωση στους Ελληνες και με την επιγραφή «Λεωνίδας εν Θερμοπύλαις». Η ηρωική θυσία του Μάρκου Μπότσαρη συγκλονίζει την Ευρώπη. Ενα χρόνο πριν (1825) είχε ανέβει στη σκηνή το θεατρικό του Πισά «Λεωνίδας» με πρωταγωνιστή τον Νταλμά, φίλο του Ναπολέοντα και του Νταβίντ (τα κοστούμια του έργου βασίζονταν στον πίνακά του). «Λεωνίδας – Μπότσαρης» ζητωκραυγάζει το κοινό στις παραστάσεις με προσκεκλημένους σε μία από αυτές τα παιδιά των Κανάρη και Μιαούλη.
Τα σύμβολα
Πρέπει να μπεις στον λαβύρινθο της ελληνογαλλικής ιστορίας για να κατανοήσεις τις διαδρομές της έκθεσης «Λεωνίδας-Ναπολέων-Μπότσαρης: η γλώσσα των συμβόλων» στο Τελλόγλειο Ιδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Μας βοήθησε η ξενάγηση με οδηγό τη διευθύντρια του Τελλόγλειου Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, λίγο πριν από το άνοιγμα της έκθεσης (1η Οκτωβρίου) με 100 και πλέον έργα που έχουν συγκεντρωθεί από μουσεία τεσσάρων χωρών.
Ο πίνακας του Νταβίντ είναι η πιο ενδεικτική εισαγωγή στη γλώσσα των συμβόλων για να ερμηνεύσουμε τη διείσδυση της αρχαιότητας στα νεότερα χρόνια και την επίδρασή της στην πολιτική, στην τέχνη, στο φιλελληνικό κίνημα, στην εικόνα της Ελληνικής Επανάστασης. «Είναι γνωστή η λατρεία του Βοναπάρτη στα αρχαιοελληνικά και ελληνορωμαϊκά πρότυπα, τα δάνειά του από μορφές ηρωικές, το όραμά του να κατακτήσει τον κόσμο ως σύγχρονος μέγας Αλέξανδρος», μας επισημαίνει η κ. Βουτυρά.
«Ο τρόπος που παρουσιάζεται ο Γάλλος ηγεμόνας είναι μια μορφή προπαγάνδας που διαμορφώνει την εικόνα του τόσο στη Γαλλία όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η αρχαιότητα είναι μια οπτική με την οποία οι Ευρωπαίοι έβλεπαν κατά βάση την Ελληνική Επανάσταση», συμπληρώνει η επιμελήτρια συλλογών του Τελλόγλειου δρ Χριστίνα Τσαγκάλια.
Η μορφή του Λεωνίδα συνδέεται με έναν από τους γνωστότερους διεθνώς αγωνιστές της Ελληνικής επανάστασης, τον Μπότσαρη. Είναι ο ήρωας που πέφτει υπερασπιζόμενος την πατρίδα, τις σύγχρονες Θερμοπύλες που είναι το Μεσολόγγι. Ειδικά για τους Γάλλους γίνεται σύμβολο, γίνεται σταθμός του μετρό, γίνεται δρόμος.
Η ανδρεία του Μπότσαρη υμνείται από σπουδαίους καλλιτέχνες σε ελαιογραφίες, γλυπτά χαρακτικά κ.ά. Ο Ευγένιος Ντελακρουά συγκινημένος γράφει στο ημερολόγιό του την επιθυμία του να ζωγραφίσει τον θάνατο του Ελληνα οπλαρχηγού. Υποχωρεί όμως για να ολοκληρώσει αρχικά τη «Σφαγή της Χίου» και αργότερα την «Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» (1925). Ο Μπότσαρης παραμερίζεται για δεύτερη φορά.
Στο τέλος της ζωής του πια, γύρω στο 1860-62, έπειτα από παραγγελία Ελληνα εμπόρου ξεκινάει ένα μεγάλο έργο το οποίο ωστόσο δεν ολοκλήρωσε ποτέ. Μετά τον θάνατό του, το έργο τεμαχίζεται. Τα κομμάτια του καταλήγουν σε διαφόρους ιδιώτες και το προσχέδιό του στο Οχάιο (Toledo). Είναι ένα έργο σε λάδι στο οποίο ο μεγάλος ζωγράφος με έναν πλούτο χρωμάτων απεικονίζει τη σκηνή του αιφνιδιασμού στο στρατόπεδο των Τούρκων το ξημέρωμα όπου ο Μπότσαρης τραυματίζεται θανάσιμα.
Μια άγνωστη ιστορία από τον ιδιωτικό βίο του Μάρκου Μπότσαρη αποκαλύπτει στην έκθεση η δικογραφία για το διαζύγιό του από την πρώτη του σύζυγο Ελένη Καρακίτσου που την υπερασπίστηκε ο Ταγματάρχης Χριστόφορος Περραιβός. Προβληματίστηκαν αρκετά οι διοργανωτές αν έπρεπε να φέρουν στο φως μια παρασκηνιακή πτυχή του Ελληνα αγωνιστή. Ωστόσο μέσω των εγγράφων προκύπτουν σημαντικά στοιχεία όχι μόνο για τους κοινωνικούς θεσμούς της εποχής αλλά και για την πυκνή σε δράση περίοδο (1806-1810) του νεαρού Μάρκου Μπότσαρη και της οικογένειάς του στα Επτάνησα: Ο γάμος του στις Μπενίτσες (25/3/1806) σε ηλικία 16 χρονών με την 15χρονη Ελένη Καρακίτσου, η διαμονή του στο Μαντούκι και έπειτα στην Αγία Μαύρα (Λευκάδα), η στράτευση του αρχικά στα Ρωσικά και έπειτα στα Γαλλικά Τάγματα που έδρευαν στα Επτάνησα, η αποστολή του στους Οθωνούς, μέσω της Κέρκυρας και αργότερα στο νησί των Φαιάκων αλλά και η εμπλοκή του πατέρα του Κίτσου στα γεγονότα της Πάργας (1809).
Από την αίτηση που κατέθεσε ο Μάρκος Μπότσαρης αποσαφηνίζεται ότι αιτία του διαζυγίου ήταν η φημολογούμενη μοιχεία της Ελένης με κάποιον Κώστα του Στάθη, ο οποίος είχε ζητήσει καταφύγιο από τον Κίτσο Μπότσαρη, εξηγεί η δρ Χριστίνα Τσαγκάλια. Τρεις μάρτυρες κατέθεσαν υπέρ του Μάρκου επιβεβαιώνοντας το γεγονός με γλαφυρές λεπτομέρειες που φαίνεται ότι έλαβε χώρα την περίοδο της παραμονής της οικογένειας στην Αγία Μαύρα, ενώ ο Μάρκος υπηρετούσε στην Κέρκυρα.
Η Ελένη Καρακίτσου μέσω του εκπροσώπου της Χριστόφορου Περραιβού υπερασπίστηκε τον εαυτό της εγγράφως, ισχυρίστηκε ότι υπαίτιος του διαζυγίου ήταν ο πεθερός της ο οποίος τη διέβαλε προκειμένου να τη χωρίσει από τον σύζυγό της. Στη λύση του γάμου οδήγησε τελικά η γνωμάτευση του Αρχιεπισκόπου Ιερόθεου που έκανε λόγο για «βορβορώδη μοιχεία» σε βάρος του «αναιτίως ηδικηθέντα» τίμιου Μάρκου Μπότσαρη.
Το παρασκήνιο
Τόσο από τον γάμο όσο και από το διαζύγιο του ζεύγους Μπότσαρη – Καρακίτσου ξεπηδούν οι κοινωνικοί θεσμοί της εποχής. «Οι γάμοι ρυθμίζονταν από τους πατεράδες των μελλονύμφων με γνώμονα τα συμφέροντα της οικογενείας», επισημαίνει η κ. Τσαγκάλια. «Στο πλαίσιο της πατριαρχικής κοινωνίας εκείνοι που αποφάσιζαν τη σύναψη του γάμου αποφάσιζαν και τη διάλυσή του (Κίτσος Μπότσαρης) όταν οι συνθήκες το απαιτούσαν. Οι νεότεροι, ειδικά οι γυναίκες, δεν είχαν κανέναν λόγο. Δεν είναι έξαλλου τυχαίο ότι την εποχή υποβολής της αίτησης διαζυγίου ο Μάρκος Μπότσαρης συνέγραψε από κοινού με τον πατέρα του Κίτσο και τον Χρηστάκη Καλόγερο ή Καλογήρου (τον μελλοντικό πεθερό του) το αλβανοελληνικό λεξικό. Λίγες ημέρες μετά την έκδοση του διαζυγίου παντρεύτηκε τη Χρυσούλα Καλογήρου, κόρη του Χρηστάκη. Ο ταγματάρχης Καλογήρου υπήρξε εκλεκτός των Γάλλων στα Επτάνησα, ωστόσο φαίνεται ότι είχε και πολλούς επικριτές. Ανάμεσά τους και ο Χριστόφορος Περραιβός, ο οποίος κατέκρινε τον σκοτεινό, φαύλο και υποκριτικό του χαρακτήρα».
https://www.kathimerini.gr/
0 Σχόλια