Ουκρανία: Θα κάνει πόλεμο τελικά ο Βλαντιμίρ Πούτιν;

 

Τα σενάρια είναι πολλά και η αλήθεια είναι ότι μετά τον Ψυχρό Πόλεμο δεν έχουμε γίνει μάρτυρες τόσο οξείας αντιπαράθεσης. Οι απόψεις ωστόσο για τις προθέσεις του ρώσου προέδρου διίστανται

To 1961 o μεγάλος ρώσος ποιητής Γεβγκένι Γεφτουσένκο έγραψε στίχους για ένα αντιπολεμικό τραγούδι με τίτλο: «Θέλουν οι Ρώσοι πόλεμο;». Στους στίχους ανακαλεί εικόνες από την ειρηνική ρωσική εξοχή και τα εκατομμύρια των ζωών που χάθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτές τις μέρες το τραγούδι ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα, ιδιαίτερα στους κύκλους της ρωσικής αντιπολίτευσης, που βλέπουν τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να παίζει με τη φωτιά στα σύνορα της Ουκρανίας.

Το εάν η Ρωσία θα εισβάλει τελικά στην Ουκρανία, με ποιον τρόπο και πότε αποτελούν το κυρίαρχο ζήτημα αυτές τις ημέρες στη διεθνή ειδησεογραφία. Οι Ρώσοι συγκεντρώνουν διαρκώς νέες δυνάμεις στην περιοχή και η Δύση απαντά με την αποστολή όπλων από κάποιες χώρες στην Ουκρανία, με το να σταλούν αμερικανικά μαχητικά F-15 και τη Ρουμανία να δηλώνει έτοιμη να δεχθεί και άλλους νατοϊκούς στρατιώτες στο έδαφός της.

Τα σενάρια είναι πολλά. Η αλήθεια είναι ότι μετά τον Ψυχρό Πόλεμο δεν έχουμε γίνει μάρτυρες τόσο οξυμμένης αντιπαράθεσης και μάλιστα σε μια περιοχή που έχει συγκεντρωθεί τόσο μεγάλη δύναμη πυρός. Αυτή τη στιγμή κανείς δεν γνωρίζει επακριβώς τις προθέσεις του Βλαντίμιρ Πούτιν – το εννοεί ή μπλοφάρει; Οι απόψεις διίστανται και τα επιχειρήματα είναι ισχυρά και από τις δύο πλευρές.

Γιατί θα γίνει η εισβολή

Η συγκέντρωση τόσων μεγάλων στρατιωτικών δυνάμεων και δύναμης πυρός στα σύνορα με την Ουκρανία αποτελεί για τη Ρωσία επίδειξη δύναμης. Υπό αυτή την έννοια, όταν κάνει κάποιος μια τόσο επιβλητική κίνηση είναι σχεδόν υποχρεωμένος να προχωρήσει και στην επόμενη, έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Οπως γράφει ο μεγάλος ρώσος συγγραφέας Αντον Τσέχοφ, «αν στη πρώτη σκηνή του έργου έχεις κρεμάσει ένα πιστόλι στον τοίχο, τότε στην επόμενη σκηνή πρέπει να εκπυρσοκροτήσει. Αλλιώς, μην το βάλεις εκεί».

Ειδικοί που μίλησαν στους «Financial Times» θεωρούν ότι οι 125.000 ρώσοι στρατιώτες δεν αποτελούν δύναμη ικανή για επίθεση ευρείας κλίμακας. Προς το παρόν δεν έχει ολοκληρωθεί ο σχηματισμός ταγμάτων μάχης που να περιλαμβάνουν άρματα μάχης και εναέρια μέσα, ούτε η δημιουργία και στελέχωση φορητών νοσοκομείων – αυτά βέβαια μπορούν να μεταφερθούν άμεσα εκεί, εάν χρειαστεί.

Από την άλλη, η μετακίνηση τόσο μεγάλων ρωσικών στρατιωτικών μονάδων στη Λευκορωσία υπό το πρόσχημα των κοινών ασκήσεων μεγαλώνει την έκταση της επικράτειας που θα υποχρεωθούν, σε περίπτωση εισβολής, να υπερασπιστούν οι ουκρανικές δυνάμεις και ταυτόχρονα δημιουργεί επιπλέον ανοίγματα για τα ρωσικά τανκς. Την ίδια ώρα ο βρετανός υφυπουργός Αμυνας Τζέιμς Χίπι δηλώνει πως υπάρχουν πληροφορίες που δείχνουν ότι γίνονται προσπαθειες προετοιμασίας για επίθεση. «Πληροφορούμαστε ότι σημαντικός αριθμός ατόμων, οι οποίοι θεωρούμε ότι συνδέονται με προωθημένες επιχειρήσεις του ρωσικού στρατού, βρίσκονται ήδη σε ουκρανικό έδαφος» είπε, εννοώντας τις περιοχές του Ντονμπάς όπου δρουν οι αυτονομιστές αντάρτες.

Σε αυτή την περιοχή λοιπόν εστιάζεται όλο το ενδιαφέρον καθώς είναι εξαιρετικά πιθανό να επιχειρήσει το Κρεμλίνο εκεί. Εκεί διεξάγεται άλλωστε εδώ και οκτώ χρόνια πόλεμος μεταξύ του ουκρανικού στρατού και των ανταρτών, οι οποίοι εξοπλίζονται από τη Μόσχα. Περισσότερα από 14.000 άτομα έχουν χάσει τη ζωή σε αυτό τον «ξεχασμένο πόλεμο», όπως τον αποκαλούν τα δυτικά ΜΜΕ. Αναλυτές θεωρούν ότι παράλληλα με την εστιασμένη αυτή επίθεση θα χρησιμοποιηθούν υβριδικά μέσα, όπως κυβερνοεπιθέσεις και χτυπήματα σε κρίσιμες υποδομές, οι οποίες θα έχουν ως βασικό στόχο να καμφθεί το ηθικό του ουκρανικού λαού.

Το γεγονός ότι το Κρεμλίνο στρατολογεί ενεργά μισθοφόρους σε περιοχές εκτός Ρωσίας ενισχύει αυτό το σενάριο. Οι μισθοφόροι έπειτα από ένα εντατικό πρόγραμμα εκπαίδευσης περνούν λαθραία στο Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ. Στο στόχαστρο μπορεί να μπει και το λιμάνι της Μαριούπολης, που απέχει μόλις 15 μίλια από το μέτωπο – μια πόλη η οποία, σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, μπορεί να καταληφθεί μέσα σε δύο-τρεις ημέρες. Κάτι τέτοιο, μεταξύ άλλων, θα προκαλούσε και μεγάλη κρίση στο Κίεβο. Η επίθεση μπορεί να πραγματοποιηθεί υπό τη σημαία του ρωσικού θυλάκου της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ, επιτρέποντας έτσι στο Κρεμλίνο, εάν το επιλέξει, να αρνηθεί τη συμμετοχή του.

Ο ρώσος αναλυτής Βλαντίμιρ Φρολόφ έγραψε ότι «η απειλή χρήσης βίας εις βάρος της Ουκρανίας δεν μπορεί να είναι πειστική επ’ άπειρον χωρίς τελικά να γίνει χρήση βίας και επικαλέστηκε μια φράση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν: «Οι υπερδυνάμεις δεν μπλοφάρουν».

Γιατί δεν θα γίνει η εισβολή

Ο Γιούρι είναι πρώην αξιωματικός της KGB. Μιλώντας στον δημοσιογράφο Πολ Γουντ του «Spectator» σχολιάζει τη συσσώρευση ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων στα σύνορα της Ουκρανίας: Η αντιπολίτευση στη Ρωσία, παρά τα δρακόντεια μέτρα, ενισχύεται και ο Πούτιν έχει μπροστά του εκλογές το 2024. «Οτιδήποτε κι αν εξασφαλίσει από τον Μπάιντεν, θα είναι ο ρώσος ήρωας που κέρδισε τον δεύτερο Ψυχρό Πόλεμο. Ακόμα και εάν το μόνο που θα καταφέρει θα είναι ένταση, δεν τον πειράζει. Αυτή είναι η ιστορία που πουλάει πάντα ο Πούτιν στους Ρώσους».

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν είπε πρόσφατα αναφερόμενος στα σχέδια του Πούτιν για την Ουκρανία: «Πιστεύω ότι θα κινηθεί. Πρέπει να κάνει κάτι». Οι «New York Times» έγραψαν αμέσως μετά ότι δεν υπάρχει καμία τέτοια συγκεκριμένη ενημέρωση από τις μυστικές υπηρεσίες, αλλά επρόκειτο για κοινή λογική, μια και η Δύση ήδη προσπαθεί να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει τη ρωσική στάση. Το μέτωπο των δυτικών χωρών μπορεί να δείχνει ενιαίο, στη πραγματικότητα όμως οι διαφωνίες είναι αρκετές. Αρκεί η Μόσχα να κρατήσει ψηλά την ένταση και αυτές οι διαφωνίες θα πολλαπλασιαστούν. Αυτός είναι ένας από τους στόχους του Κρεμλίνου.

Οι ΗΠΑ, η Βρετανία και άλλες χώρες εξοπλίζουν ήδη την Ουκρανία, κυρίως με αντιαρματικούς πυραύλους. Η Γερμανία αντιτίθεται, με αποτέλεσμα τα βρετανικά μαχητικά αεροσκάφη που μετέφεραν όπλα στην Ουκρανία να αποφύγουν να περάσουν μέσα από τον γερμανικό ενάεριο χώρο. Το Βερολίνο συμφώνησε τελικά να στείλει 5.000 στρατιωτικά κράνη στο Κίεβο.

Η Λιάνα Φιξ, ειδικός για τη Ρωσία στο Ιδρυμα Κέρμπερ του Βερολίνου, βλέπει πως οι περισσότεροι θεωρούν ότι ο Πούτιν μπλοφάρει. «Στην Ευρώπη, η γενική αίσθηση είναι ότι η Ρωσία θέλει να εξασφαλίσει κάποιες παραχωρήσεις, γι’ αυτό εντείνει τη στρατιωτική πίεση». Είναι δυνατόν να εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία πιστεύοντας ότι οι μόνες κυρώσεις θα είναι οικονομικές; ρωτούν.

Για τον Πούτιν, η τρέχουσα αντιπαράθεση είναι μια ευκαιρία να ανατραπεί αυτό που βλέπει ως άδικη μεταψυχροπολεμική τάξη. Για τον ρώσο πρόεδρο το κλειδί γι’ αυτή την ανατροπή φαίνεται να είναι η Ουκρανία. Οχι επειδή ονειρεύεται να αναστήσει τη Σοβιετική Ενωση ή να διευρύνει το έδαφος της χώρας του με τη βία, όπως γράφει στο «New Yorker» η Τατιάνα Κουλάκεβιτς, ειδικός στη Ρωσία. Η Ουκρανία παρουσιάζει μια ευκαιρία για τη Ρωσία να επιβεβαιώσει εκ νέου τη γεωπολιτική της σημασία, μια για πάντα. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν θεωρεί πως μόνο η απειλή πολέμου μπορεί να ξανανοίξει μια συζήτηση η οποία, για πολλούς στη Δύση, μοιάζει εδώ και καιρό παγιωμένη: η επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, η αίσθηση ότι η Ρωσία έχασε τον Ψυχρό Πόλεμο. Εάν η Ουκρανία ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ή βρεθεί σε μια de facto στρατιωτική συμμαχία μαζί της, τότε το σχέδιο του Πούτιν θα έχει αποτύχει. Εάν η Ουκρανία δεν το κάνει, ο Πούτιν θα έχει εκπληρώσει, σύμφωνα με αναλυτές, τον ιστορικό του ρόλο.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ουκρανίας παραθέτει στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» τα σενάρια που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα του σε σχέση με τη ρωσική απειλή, ενώ μιλάει για τη στάση της Γερμανίας και την ενεργειακή ανασφάλεια της Ευρώπης

Του Κώστα Ονισένκο

Το Λονδίνο, που από τους πρώτους επισήμανε τον κίνδυνο της τεράστιας συγκέντρωσης ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων στα σύνορα με την Ουκρανία, στην υπό κατάληψη Κριμαία και στη Λευκορωσία, μίλησε για ενδεχόμενο επιχείρησης κατάληψης του Κιέβου, της ουκρανικής πρωτεύουσας στην οποία ζουν περισσότεροι από 5 εκατομμύρια άνθρωποι. Μια τέτοια εξέλιξη, επισημαίνουν αναλυτές, θα είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και την έναρξη ενός πολέμου διαρκείας μέσα στην Ευρώπη. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2014 και ο πόλεμος που συνεχίζεται έκτοτε έχει ήδη αφαιρέσει περισσότερες από 14.000 ζωές.

Μιλώντας στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» ο Αρσένι Γιατσενιούκ, πρώην πρωθυπουργός της Ουκρανίας (2014-2016), πρώην υπουργός (Οικονομίας, Εξωτερικών), πρώην πρόεδρος του ουκρανικού κοινοβουλίου (2007-2008), αναφέρθηκε στα σενάρια που αντιμετωπίζει σήμερα η Ουκρανία σε σχέση με τη ρωσική απειλή, για τη στάση της Γερμανίας, την ενεργειακή ανασφάλεια της Ευρώπης, ενώ απάντησε και στο γιατί ένας ενδεχόμενος πόλεμος στην Ουκρανία αφορά και τον μέσο Ελληνα.

Ποια σενάρια εξέλιξης αυτής της κρίσης βλέπετε;

«Το πρώτο σενάριο είναι να λάβει ο Πούτιν την απόφαση να καταλάβει στρατιωτικά την Ουκρανία. Αν αυτό συμβεί, ο ουκρανικός στρατός και λαός θα πολεμήσει, η Δύση θα εισαγάγει σκληρές κυρώσεις κατά του Πούτιν. Ο Πούτιν μπορεί να καταφέρει μια ορισμένη στρατιωτική διείσδυση, αλλά θα συναντήσει την αντίσταση στρατού και παρτιζάνων με αποτέλεσμα η Ευρώπη και ο κόσμος να λάβουν μια τεράστια στρατιωτική σύγκρουση σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Το δεύτερο σενάριο είναι μια περιορισμένης κλίμακας στρατιωτική επιχείρηση στο έδαφος της Ουκρανίας. Να επιχειρήσει (η Μόσχα) να επεκτείνει τις περιοχές που ουσιαστικά ελέγχει, πέραν των αποκαλούμενων DNR και LNR. Σε αυτή την περίπτωση ο Πούτιν πάλι θα έχει κυρώσεις, στρατιωτική αντίσταση, νεκρούς ρώσους στρατιώτες, διεθνή απομόνωση. Αλλά και θα έχουμε στρατιωτικές απώλειες και αποσυντονισμό στο εσωτερικό. Ευρώπη και ο υπόλοιπος δυτικός κόσμος θα δείξουν για ακόμα μια φορά ότι δεν ήταν σε θέση να συγκρατήσουν την επιθετικότητα του Πούτιν.

Τρίτο σενάριο είναι ο Πούτιν να απορρίψει αυτά τα σχέδια. Ετσι θα πετύχει μερικώς τον στόχο του: Γεωπολικά γύρισε στο μεγάλο παιχνίδι, εσωτερικά έδειξε στους πολίτες της χώρας του ότι είναι ισχυρότερος από πριν. Στη συνέχεια θα παίζει το χαρτί της πίεσης στην Ουκρανία όχι πια στρατιωτικά αλλά μέσω διάσπασης στο εσωτερικό της ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, στην επιβολή των συμφωνιών του Μινσκ (έτσι όπως τις αντιλαμβάνεται ο ίδιος) και της περαιτέρω αποσταθεροποίησης της Ουκρανίας.

Υπάρχει και ένα διαρκές σενάριο, που δεν εξαρτάται από τα υπόλοιπα: Ο Πούτιν κάνει και θα κάνει ό,τι μπορεί για να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία, να τη μετατρέψει σε fail state ώστε να την επαναφέρει στη σφαίρα συμφερόντων της Ρωσίας. Και σε αυτό έχει τεράστια εργαλειοθήκη. Ηλεκτρονικές επιθέσεις, υβριδικός πόλεμος, στήριξη φιλορωσικών δυνάμεων, διαφθορά – στην Ουκρανία, Ευρώπη και χώρες του ΝΑΤΟ -, παραπληροφόρηση, εξαγορά αναλυτών, μιντιακές καμπάνιες, εκφοβισμός, σαμποτάζ. Είναι πιο κοντά στο στυλ του Πούτιν, στο στυλ της KGB.

Ποιο σενάριο θεωρείτε πιθανότερο;

Καθαρά ανθρώπινα, δεν θέλω να πιστεύω ότι ο Πούτιν θα κάνει ευρεία επιχείρηση. Θεωρώ ότι το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι η Δύση θα αλλάξει τα σχέδιά του και ότι ο Πούτιν δεν θα αποφασίσει να δώσει την εντολή για ευρεία στρατιωτική επιχείρηση.

Πώς εξηγείτε τη στάση της Γερμανίας, η οποία δείχνει να «κλείνει το μάτι» στον Πούτιν;

Θεωρώ ότι η Γερμανία έκανε ένα μεγάλο λάθος. Θα αρχίσω όμως από τα θετικά. Από το 2014 η Ανγκελα Μέρκελ έκανε πολλά για να στηρίξει την Ουκρανία. Και αυτό δεν μπορούμε να το ξεχνάμε, ευγνωμονώ για αυτό τη Γερμανία, την κυβέρνησή της και τον λαό της. Ωστόσο μονίμως διαφωνούσα με τη Μέρκελ για τον NorthStream 2. Εκείνη έλεγε ότι είναι οικονομικό πρότζεκτ και εγώ έλεγα και λέω ότι είναι γεωπολιτικό πρότζεκτ. Αν αυτό είναι οικονομικό πρότζεκτ, τότε η οικονομία είναι πολύ απλή: Η πιο σύντομη και φθηνή οδός για τη μεταφορά αερίου από τη Ρωσία στην Ευρώπη είναι το ουκρανικό δίκτυο μεταφοράς. Αν θέλατε πιο φθηνά, ήμασταν έτοιμοι να το συζητήσουμε. Μάλιστα ήμασταν έτοιμοι να πουλήσουμε το 49% του ουκρανικού αγωγού. Ελαβα ο ίδιος σχετικό νόμο το 2014.

Είναι μια γεωπολιτική κίνηση για την αύξηση της επιρροής της Ρωσίας στην αγορά της ΕΕ. Κοιτάξτε τι συνέβη φέτος. Η Ρωσία έδειξε σε όλη την Ευρώπη το ποιος υποδεικνύει τις τιμές στο φυσικό αέριο για τον γερμανό πολίτη. Το 2008 υπήρξε και άλλο ένα ιστορικό λάθος Γερμανίας και Γαλλίας, το να μην δώσουν Πλάνο Ενεργειών ένταξης μέλους στο ΝΑΤΟ (Membership Action Plan) στην Ουκρανία και στη Γεωργία. Και το κόστος αυτού του λάθους πληρώσαμε εμείς με τη Γεωργία.

Διαβάζω στα ξένα ΜΜΕ ότι η Γερμανία νιώθει την ευθύνη της απέναντι στη Ρωσία όσον αφορά τα αποτελέσματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Και ακριβέστερα, ευθύνη απέναντι στον σοβιετικό λαό. Ο σοβιετικός λαός ήταν μια επινόηση των Μπολσεβίκων. Σε αυτόν τον «λαό» υπήρχαν πολύ συγκεκριμένοι άνθρωποι: Οκτώ με δέκα εκατομμύρια Ουκρανοί σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν είμαστε Ρωσία, οπότε δεν θέλω να κάνω κατάχρηση της Ιστορίας. Αλλά αυτό δεν είναι που αποτελεί ευθύνη – μεταξύ άλλων – και της Γερμανίας; Το να μην επιτρέψει να επαναληφθεί αυτό που έγινε; Να μην επιτρέψει την επιθετικότητα της Ρωσίας εν είδει νέου ευρωπαϊκού πολέμου;

Είπατε για το φυσικό αέριο, θεωρείτε πως έχει μέλλον η Gazprom μετά την εμπλοκή της σε αυτό το γεωπολιτικό παιχνίδι;

Φυσικά και έχει. Η Gazprom δεν νιώθει ενιαία αντίσταση της αγοράς στην Ευρώπη εναντίον του εκβιασμού της Gazprom. Βλέπει ότι ενιαία ενεργειακή πολιτική στην ΕΕ δεν υφίσταται μέχρι σήμερα.

Γιατί ο πιθανός πόλεμος στην Ουκρανία αφορά – για παράδειγμα – τον μέσο Ελληνα;

Διότι αν αρχίσει ο πόλεμος στην Ευρώπη, ο μέσος Ελληνας θα έρθει αντιμέτωπος με προσφυγικό κύμα, αύξηση τιμής στην ενέργεια, αποσταθεροποίηση των αγορών και του τραπεζικού συστήματος, υπονόμευση της οικονομικής και στρατιωτικής σταθερότητας της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας θα ενεργοποιήσει όλες τις υπόλοιπες πολεμικές – παγωμένες κρίσεις, μεταξύ άλλων και εκείνες με τις οποίες συνορεύει η Ελλάδα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ