Όψεις και χαρακτηριστικά του "Νέου Λυκείου"του Χρήστου Κάτσικα

Του Χρήστου Κάτσικα

Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας εδώ και μήνες, με υπερκατανάλωση εύηχων λέξεων και επιδέξιων λόγων, έχει πιάσει όλα τα στασίδια των media για να «πουλήσει» τις προωθούμενες αλλαγές σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες σαν τον εκπαιδευτικό παράδεισο.

                Το Υπουργείο Παιδείας, συναγωνιζόμενο το Βαρώνο Μινχάουζεν, νονός της πιο διεστραμμένης διαστρέβλωσης των λέξεων και των εννοιών, προσπαθεί, αφενός, να σκεπάσει τα υπαρκτά προβλήματα που έχει δημιουργήσει η αντιεκπαιδευτική πολιτική στο σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας από το νηπιαγωγείο ώς το Πανεπιστήμιο, αφετέρου να παρουσιάσει το πιο αντιδραστικό εκπαιδευτικό «πακέτο» μετά τη μεταπολίτευση σαν δώρο στην ελληνική κοινωνία και στη νεολαία.

                Σε μια περίοδο που στο σύνολό της η εκπαίδευση, από το νηπιαγωγείο ως το Πανεπιστήμιο, στενάζει κυριολεκτικά από τις περικοπές και τις συνέπειές τους, οι προωθούμενες αλλαγές χρησιμοποιήθηκαν αφενός για να καλύψουν τις διαμαρτυρίες της εκπαιδευτικής κοινότητας και αφετέρου για να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη. Στην πραγματικότητα  βρισκόμαστε μπροστά στην εξέλιξη μιας επιχείρησης για να προσαρμοστεί η εκπαίδευση και η εργατική δύναμη στις «νέες συνθήκες», κοντολογίς στην ευελιξία, αποδοτικότητα, ανταγωνιστικότητα, επιχειρηματικότητα, απασχολησιμότητα, κόστος, κ.λπ., αλλά και να τις αναπτύξει, να τις τυποποιήσει περισσότερο, να τις μετρήσει και να τις ελέγξει, ώστε να διαμορφώσει τον σημερινό εργαζόμενο με εργασιακές προδιαγραφές 19ου αιώνα και παραγωγικές δυνάμεις 21ου αιώνα!

ΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ ΠΥΡΟΤΕΧΝΗΜΑΤΑ

                Λιγότερα μαθήματα, ερευνητικές εργασίες, ελεύθερος χρόνος!  Αυτά είναι, μαζί με τις χιλιοπαιγμένες υποσχετικές, τα νέα συνθήματα του Υπουργείου Παιδείας για το «νέο Λύκειο». Να επισημάνουμε βεβαίως ότι το Υπουργείο Παιδείας είναι άσσος στις ταχυδακτυλουργίες. Η μείωση των μαθημάτων έγινε, τουλάχιστον σε ένα μέρος, με την παλιά διαφήμιση των σαμπουάν (2 σε 1, 3 σε 1 κλπ). Πήρε τρία φιλολογικά μαθήματα (Αρχαία, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία) που διδάσκονται στο σημερινό Λύκειο 9 ώρες και τα «βάφτισε» ένα με τις ίδιες ώρες. Πήρε άλλα τρία μαθήματα (Φυσική, Χημεία και Βιολογία) και τα «βάφτισε» πάλι ένα.

                Να πούμε, βέβαια, ότι τα τελευταία πολλά χρόνια, υπήρχαν πλήθος μαθήματα στο Λύκειο και αυτό δεν ήταν ότι καλύτερο καθώς δεν πατούσε σε κάποια πραγματική ανάγκη των μαθητών αλλά σε άλλες «ανάγκες». Ωστόσο το κύριο ζήτημα δεν είναι τόσο τα λιγότερα ή τα περισσότερα μαθήματα που διδάσκεται ένας μαθητής, αλλά η κατεύθυνση, τα περιεχόμενα μάθησης, η ποιότητα των διδακτικών εγχειριδίων, οι τρόποι διδασκαλίας και προπάντων οι επιδιώξεις της.

                Όσον αφορά στην υποσχετική για περισσότερο ελεύθερο χρόνο των μαθητών αυτό μόνο πικρό γέλιο μπορεί να προκαλέσει. Η διάρθρωση του «νέου λυκείου» και οι νέοι όροι πρόσβασης στα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ μετατρέπουν το «νέο λύκειο» σε μαραθώνιο πολλών εμποδίων και εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς ότι αυτή η κατάσταση είναι το έδαφος που λιπαίνει την εξαφάνιση του ελεύθερου χρόνου.

ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ Α’ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
Μάθημα		Ώρες
Ελληνική Γλώσσα (*1)	Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία	5
	Νέα Ελληνική Γλώσσα	2
	Νέα Ελληνική Λογοτεχνία	2
Θρησκευτικά		2
Ιστορία		2
Μαθηματικά (*2)	Άλγεβρα	2
	Γεωμετρία	3
Ξένη Γλώσσα		3
Φυσικές Επιστήμες (*3)	Φυσική	3
	Χημεία	2
	Βιολογία	1
Φυσική Αγωγή		2
Ερευνητική Εργασία (Project)		3
Σύνολο		32
1. Ενιαίο μάθημα με τρεις κλάδους: α) Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, β) Νέα Ελληνική Γλώσσα και γ) Νέα Ελληνική Λογοτεχνία. 2. Ενιαίο μάθημα με δύο κλάδους : α) Άλγεβρα και β) Γεωμετρία. 3. Ενιαίο μάθημα με τρεις κλάδους : α) Φυσική, β) Χημεία και γ) Βιολογία.

                Να το ξεκαθαρίσουμε κι ας μην υπάρχει καμιά αυταπάτη: Αυτό που θα αντιμετωπίσουν πρώτα οι μαθητές τον Σεπτέμβριο θα είναι ένα φθηνό Λύκειο, με περισσότερους μαθητές στην τάξη, χωρίς Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη (ΠΔΣ), με εκπαιδευτικούς πιεσμένους από τη μείωση των μισθών και την δραματική αλλαγή των εργασιακών τους σχέσεων,  χωρίς νέα βιβλία, με εξαιρετικά περιορισμένες λειτουργικές δαπάνες,  και με ένα ωρολόγιο πρόγραμμα υποταγμένο πλήρως στο νέο σύστημα εισαγωγής που ψώνισε το Υπουργείο Παιδείας από τα καλάθια προσφορών των χρησιμοποιημένων και χιλιοαποτυχημένων συστημάτων πρόσβασης. Το «Νέο Λύκειο» αποτελεί μια βαθμίδα δεμένη απ’ το λαιμό με την πρώιμη εξειδίκευση, τη βαθμοθηρία, την παραπαιδεία, την εισαγωγή στην τριτοβάθμια.

                Το  «Νέο Λύκειο» ήρθε, ως ένα νέο, κλωνοποιημένο υβρίδιο, μια νέα καλλιέργεια σε φτωχό, αλίπαστο, κακοπαθημένο, αποαζωτοποιημένο έδαφος:

                - καλλικρατικές συγχωνεύσεις,  υποβιβασμοί και  λουκέτα στα σχολεία,

                - διάλυση 50 εκπαιδευτικών οργανισμών, ανάμεσα στους οποίους ο ΟΣΚ και ο ΟΕΔΒ (με παραχώρηση του ψηφιακού βιβλίου στην ιδιωτική πρωτοβουλία μετά από κοινοτική επιδότηση),

                - απόλυτη ελαστικοποίηση στις εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών (αναπληρωτές κανονικού ωραρίου, αναπληρωτές μειωμένου, ωρομίσθιοι και ΕΣΠΑτζήδες,

                - νέο διοικητικό μοντέλο του υπερδιευθυντή και του ισοπεδωμένου συλλόγου,

                - καλλικρατική κατάτμηση του ενιαίου της εκπαίδευσης και  ‘αποκέντρωση’ του τύπου ‘βγάλτε τα πέρα μόνοι σας’,

                - δρομολογούμενη,  στην πράξη πια,  «αξιολόγηση» της σχολικής μονάδας και του εκπαιδευτικού,

-  δραματική κατρακύλα του προϋπολογισμού για την παιδεία, από το 3,1 στο 2,7%.

ΤΟ «ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ»

                Όσο για το λεγόμενο σχέδιο έρευνας να το πούμε καθαρά: Δεν πρόκειται για μια αναγνώριση της ανάγκης διαφορετικής παιδαγωγικής προσέγγισης της γνώσης ώστε οι νέοι να αναζητούν, να ερευνούν και να ανακαλύπτουν, μέσα από ομαδική, κοινωνική δουλειά. Tο λιγότερο που έχουμε να πούμε είναι ότι δεν φυτρώνουν τριαντάφυλλα στο τσιμέντο και δεν έχει κανείς παρά να θυμηθεί τις «συνθετικές δημιουργικές εργασίες» που προέβλεπε ο αλήστου μνήμης ν. Αρσένη. Την ίδια ώρα που οι βιβλιοθήκες των σχολείων κλείνουν αντί να εμπλουτίζονται και η έρευνα έχει κηρύξει πτώχευση, το «σχέδιο έρευνας» θα καταντήσει είτε ένα γκουγκλάρισμα με copy paste είτε θα ανοίξει νέο κύκλο εργασιών στον κλάδο των project makers.

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Το «νέο Λύκειο» είναι μια παραλλαγή του παλιού Κλασικού – Πρακτικού με στοιχεία δεσμών και του Εθνικού Απολυτηρίου που είχε εξαγγελθεί την περίοδο 1995/6. Ουσιαστικά έχουμε μια αναδιάταξη του ωρολογίου προγράμματος, ένα πακέτο προσθαφαίρεσης διδακτικών ωρών και «συγχωνεύσεις μαθημάτων», τα οποία, ανάμεσα σε άλλα, εξυπηρετούν το νέο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα οι όροι και οι προϋποθέσεις εισαγωγής στα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ, παρόλο που ακόμη δεν έχουν αποτυπωθεί με το "νι και με το σίγμα" από το Υπουργείο Παιδείας, όχι μόνο δεν υπόσχονται άμβλυνση των φροντιστηρίων αλλά αντίθετα λιπαίνουν το έδαφος για νέες αποικίες φροντιστηρίων.

Αυτό που κυρίως αμφισβητείται και υπονομεύεται είναι η γενική μόρφωση, με την έννοια ενός επαρκούς και συνεκτικού σώματος γνώσεων που θα παρέχει στο μαθητή τη δυνατότητα να κατανοεί την πολυπλοκότητα των προβλημάτων του φυσικού και του κοινωνικού περιβάλλοντος και να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις του. Και βέβαια η ανάγκη γενικής, συγκροτημένης γνώσης και η ισότητα ευκαιριών δεν αναφέρονται πια ούτε προσχηματικά ως περιεχόμενο του νέου σχολείου. Αντίθετα οι δείκτες της PISA (κατηγοριοποίηση με βάση δείκτες του ΟΟΣΑ) και η ανάγκη απόκτησης ενός αθροίσματος βασικών δεξιοτήτων γίνεται σημαία, κριτήριο, κεντρική κατεύθυνση. Στα πλαίσια αυτά οι επιτελείς του Υπουργείου Παιδείας, με τα ευρωπαικά "σκονάκια" στα χέρια και με την υποτέλεια στο μυαλό, ως αναγκαία γενική γνώση παρουσιάζουν ένα «λιτό πυρήνα  μαθημάτων», μια απομίμηση ενός στεγνού φροντιστηριακού προγράμματος, για την ανάπτυξη των βασικών δεξιοτήτων. Πρόκειται για την πλήρη προσαρμογή στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου απαιτείται η γενική γνώση να είναι τόση και τέτοια, ώστε να είναι δυνατή η διά βίου κατάρτιση. Αυτού του τύπου η "γενική γνώση"  δεν έχει καμιά σχέση με τη συγκροτημένη, γενική γνώση που χρειάζεται σήμερα ο νέος άνθρωπος για να μπορεί να σταθεί εργασιακά, αξιακά, κοινωνικά και πολιτικά μέσα στις τεχνολογικές - επιστημονικές αλλαγές, στον καταιγισμό των πληροφοριών και στα αδιέξοδα της κρίσης.

                Ουσιαστικά η νέα δομή του Λυκείου, υπηρετώντας κατά βάση τις απαιτήσεις του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και όχι την πρωταρχικής σημασίας απαίτηση για επαρκή και συνεκτική γενική μόρφωση-δικαίωμα κάθε παιδιού, θα οδηγήσει τελικά τη διεύρυνση των μορφωτικών ανισοτήτων σε βάρος των πιο αδικημένων.